चुनावभन्दा करिब चार महिनाअघि नै अमेरिकाकी उपराष्ट्रपति कमला ह्यारिस आफूलाई मुश्किल अवस्थामा पाइरहेकी छन्।

पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ट ट्रम्पसँग टीवी–बहसमा राष्ट्रपति जो बाइडनका खराब प्रदर्शनले चुनाव जित्ने उनको क्षमतामाथि प्रश्न उठाइएको थियो।

डेमोक्रेटिक पार्टीभित्र चुनावलाई लिएर जति–जति तनाव बढिरहेको छ, उनको सट्टामा कसले उम्मेदवार दिन्छ भनेर पनि चर्चा चलिरहेको छ। त्यसबारे बहस नै चलिरहेको छ तर सबैभन्दा माथि कमला ह्यारिसको नाम छ।

वर्तमान राष्ट्रपति जो बाइडनले जब आफू राष्ट्रपतिको दाबेदारीबाट हट्ने घोषणा गरे तब कमला त्यो प्रतिस्पर्धामा सहभागिता भइन्। उनी पनि राष्ट्रपतिको लागि चुनाव लड्न चाहन्थिन्। र, यता बाइडेनले पनि कमलालाई आफ्नो समर्थन दिएका छन्।

अब कमला ह्यारिस डेमोक्रेटिक पार्टीको तर्फबाट राष्ट्रपति पदको लागि नोमिनेशन पाउनका लागि सबैभन्दा बलियो दाबेदारी हुन् र सम्भवतः उनी नै अमेरिकाकी राष्ट्रपति पनि बन्नेछिन्। तर लक्ष्य हासिल गर्न उत्तिकै मुश्किल छ। खासगरी, अहिलेको महिना। 

राष्ट्रपति बाइडेनसँग इमान्दारिता

चार वर्षअघि कमला ह्यारिसले पार्टीका नोमिनेशन पाउनका लागि प्रयास गरेकी थिइन् र, पार्टीबाट आइरहेको प्रंशसालाई स्वागत गरेकी थिइन्। जुलाई–२०२४ मा उनी मुश्किल अवस्थामा फसिन् किनकी राष्ट्रपति बाइडेन दुई पटक चुनिने सम्भावना कम भइरहेको थियो। उनलाई अर्को पटक उपराष्ट्रपतिको कार्यकाल पाउनुमा बाइडेनको जीतसँग निर्भर थियो।

यही वर्ष २७ जुन ट्रम्प र बाइडेनबीच टीवी–बहस भएको २४ घण्टापछि कमला ह्यारिसले बाइडेनसँग इमान्दारिता निभाइन्।

कमला ह्यारिसले सीएनएन, एमएसएनबीसी र क्याम्पिन प्याली र आफ्नो सपना बताएकी थिइन्। उनले बाइडेनको राजनीतिक रेकर्डको वकालत र पूर्व राष्ट्रपति डोनाल्ट ट्रम्पमाथि तिखो हमला गरिन्।

एक प्यालीमा उनले भनेकी थिइन्, ‘हामीलाई आफ्नो राष्ट्रपतिमाथि भरोस छ र हामीलाई उहाँको नियममाथि पनि विश्वास छ।’

भलै, डेमोक्रेटिक पार्टीमा एकपछि अर्को नेताले बाइडेनलाई रिटायर हुनका लागि सुझाव दिएका थिए तर कमला भने सधैं उनको पछाडि उभिरहिन्।

तरपनि कमलदा ह्यारिस पहिलो महिलाका साथै पहिलो ब्लाक र एसियादी अमेरिकी राष्ट्रपति हुन्, जो दुई पटकमा पार्टीको नोमिनेशन हासिल गर्ने तयारीमा छिन्।

उनले २०२० मा उम्मेदवारी जित्ने प्रयासमा उनले त्यतिधेरै समर्थन पाइनन् तर उनका समर्थकहरूले कालो मतदाताहरू बीचको उनको प्रभाव र दोषी उम्मेदवारको लागि लड्ने वकिलको रूपमा उनको पृष्ठभूमिले उनलाई बलियो स्थितिमा राखेको बताउँछन्।

जर्जटाउन युनिभर्सिटीमा महिला र लैंगिक अध्ययन कार्यक्रमकी नादिया ब्राउन भन्छिन्, ‘मलाई लाग्छ कमला ह्यारिस मतदान अधिकार र आप्रवासन सुधारको समर्थक थिइन्। यी मुख्य मुद्दा हुन्। ह्यारिस गर्भपतन बहस र कालो समुदायको पहुँचमा बाइडेन शिविरको सबैभन्दा शक्तिशाली आवाज भएको छ।’

कमला कसरी भइन् उपराष्ट्रपति?

पाँच वर्षअघि कमला ह्यारिस क्यालिफोर्नियााबाट डेमोक्रेटिक पार्टीकी सिनेटर थिइन्। उनी पार्टीको तर्फबाट राष्ट्रपति चुनाव लड्ने तरखरमा थिइन्।

उनको क्यारियर अलमेडा काउन्टीको जिल्ला अधिवक्ताको कार्यालयबाट सुरु भयो र उनी २००३ सालमा सान फ्रान्सिस्कोको जिल्ला अधिवक्ता बनिन्।

त्यसपछि क्यालिफोर्नियाकी पहिलो ब्लाक एन्टानी जनरलको पदमा बसिन्। यो अमेरिकाको महत्त्वपूर्ण र धेरै जनसंख्या भएको राज्यमा कानून बनाउनको लागि शीर्ष कानूनी पद थियो।

यो नियुक्तिपछि, उनी बिस्तारै डेमोक्रेटिक पार्टीको उदाउँदो तारा बनिन्। जसका कारण उनी सन् २०१७ मा क्यालिफोर्नियाबाट सिनेटर निर्वाचित भइन्।

तर २०२० मा राष्ट्रपतिको उम्मेदवार बन्ने पार्टीको प्रयास असफल भयो। उनले बहसको क्रममा राम्रो प्रदर्शन पनि गरिन्, तर नीतिहरूमा उनको बयान भारी साबित भयो।

ह्यारिसको राष्ट्रपतिको बोली सुरु भएको एक वर्ष भन्दा कम समय पछि समाप्त भयो। तर कमला ह्यारिसलाई आफ्नो रनिङ मेट ‘उपराष्ट्रपतिको उम्मेदवार’को रूपमा छानेर जो बाइडेनले उनलाई फेरि अमेरिकी राजनीतिको अगाडि ल्याएका छन्।

गिल डुरान सन् २०१३ मा ह्यारिसको सञ्चार निर्देशक थिइन्। उनले ह्यारिसको राष्ट्रपतिको उम्मेदवारीलाई ‘कमला ह्यारिसको लागि ठूलो घाटा’ भनेका थिए।

गिल डुरान भन्छिन्, ‘धेरै मानिसहरूले विश्वास गरे कि ह्यारिससँग ह्वाइट हाउसमा सीढीहरू चढ्न आवश्यक अनुशासन र ध्यान थिएन। तर सबैलाई थाहा थियो कि उनी महत्वाकांक्षी थिए र उनीसँग स्टार बन्ने क्षमता थियो। यो धेरै स्पष्ट थियो कि उनीसँग प्रतिभा छ।’

बाइडेन प्रशासनमा महत्त्वपूर्ण भूमिका

कमला ह्यारिसले ह्वाइट हाउसमा धेरै मुख्य मुद्दाहरूमा ध्यान केन्द्रित गरे र बाइडेनको कार्यकालमा धेरै उपलब्धिहरूमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिन्।

उनले अमेरिकामा ‘फाइट फर प्रजनन स्वतन्त्रता’ भ्रमण गरिन्, जसको उद्देश्य महिलाहरूलाई आफ्नो शरीरको बारेमा निर्णय गर्ने अधिकार दिन वकालत गर्नु थियो।

उनले गर्भपतनमा प्रतिबन्धले महिलामा पर्ने नकारात्मक असरबारे चर्चा गरिन्।

ह्यारिसको नाम अमेरिकी सिनेटको इतिहासमा सबैभन्दा धेरै टाई ब्रेकिङ भोट हाल्ने उपराष्ट्रपतिको रूपमा सदाको लागि रेकर्ड हुनेछ। उनको भोटको साथ, मुद्रास्फीति कम गर्न एक अधिनियम र अमेरिकी उद्धार योजना पारित भएको थियो। यो योजना अन्तर्गत अमेरिकाले कोभिडसँग लड्न बजेट पाएको छ।

न्यायमूर्ति केतनजी ब्रो ज्याक्सनलाई अमेरिकी सर्वोच्च अदालतमा न्यायाधीश नियुक्त गर्नको लागि यो उनको टाई ब्रेकिङ भोट थियो। तर उनी सबै वर्गका अमेरिकीहरूमाझ लोकप्रिय भइनन् र धेरै चौथाईबाट आलोचनाको सामना गर्नु परेको छ।

समलिङ्गी विवाह र मृत्युदण्ड जस्ता मुद्दाहरूमा वामपन्थी विचार राख्ने बावजुद, उनी प्रायः प्रगतिशील विचारहरू नभएको आरोप लगाइन्छ।

२०२० को चुनावी अभियानमा एउटा नारा थियो– ‘कमला प्रहरी हो’।

कमलाको अनेक पहिचान

राष्ट्रपति जो बाइडेनले पनि कमला ह्यारिसले आप्रवासनको जरासम्म पुग्ने प्रयासको प्रशंसा गरे। अमेरिका–मेक्सिको सीमामा आप्रवासीको बढ्दो संख्या एक मुद्दा भएको छ जसमा विपक्षीहरूले बाइडेन प्रशासनलाई घेरेका छन्।

तर, उपराष्ट्रपति बनेपछि कमला ह्यारिसलाई अमेरिका–मेक्सिको सीमा भ्रमण गर्न ६ महिना लाग्यो, जसका कारण रिपब्लिकन र केही डेमोक्रेटिकबाट उनको आलोचना भएको थियो।

तर हालका साताहरूमा, राष्ट्रपति जो बिडेनको पुनः निर्वाचित हुने अनुमानहरू बीच, कमला ह्यारिसको समर्थन बढेको छ।

कमला ह्यारिसको जन्म क्यालिफोर्नियाको ओकल्याण्डमा भएको थियो। उनका बाबुआमा पनि बाहिरबाट अमेरिका आएका थिए। उनकी आमाको जन्म भारतमा भएको थियो भने बाबु जमैकामा जन्मेका थिए।

तर कमला पाँच वर्षकी हुँदा आमाबुवाको सम्बन्धविच्छेद भयो। कमलालाई उनकी आमा श्यामला गोपालन ह्यारिसले एक्लै हुर्काएकी थिइन्। उनी क्यान्सर अनुसन्धानकर्ता र नागरिक अधिकार कार्यकर्ता थिइन्।

कमलाको भारतीय सम्पदालाई यसरी बुझ्न सकिन्छ कि उनकी आमा जहिले पनि भारत आउथिन्, कमला उनलाई साथ दिन्थिन्। तर, कमलाले आफ्नी आमाले अकल्यान्डको ‘ब्ल्याक कल्चर’ अपनाएको बताइन्। कमलासँगै उनकी बहिनी माया पनि यसमा सहभागी भइन्।

कमलाले आफ्नो आत्मकथा ‘द ट्रुथ वी होल्ड’ मा लेखेकी छिन्, ‘मेरी आमालाई उनले दुई काली छोरी हुर्काउँदैछिन् भन्ने राम्ररी थाहा थियो। आफूले घर बनाएको ठाउँमा माया र म कालो केटीहरूका रूपमा चिनिनेछौँ भन्ने कुरा उनलाई थाहा थियो र हामी आत्मविश्वासी भएर हुक्यौं।’

कमला ह्यारिसको जरा र पालनपोषण यस्तो छ कि उनी अमेरिकामा धेरै प्रकारका मानिसहरूलाई अपील गर्छिन्। देशका जुन भागमा जनसङ्ख्याको संरचनामा तीव्र परिवर्तन आएको छ, त्यो क्षेत्रको राजनीति परिवर्तन गर्न पर्याप्त छ, जुन अहिले कमलामा ‘प्रेरणा’ देखिन्छ।

जब कमला भनिन्, ‘म जे छु त्यही हुँ’

ह्यारिसले हावर्ड विश्वविद्यालयमा आफ्नो जीवनको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण समयको रूपमा वर्णन गरिन्। 

लिटा रोजारियो रिचर्डसनले १९८० को दशकमा यहाँ कमला ह्यारिसलाई भेटेकी थिइन्। त्यतिबेला विद्यार्थीहरू क्याम्पसको आँगनमा भेला भएर राजनीति, फेसन र गपशपको चर्चा गर्थे।

रिचर्डसन भन्छन्, ‘मैले महसुस गरें कि ह्यारिससँग बहस गर्ने अद्भुत सीप थियो।’

क्याम्पसमा रिपब्लिकन विचारधारा भएका व्यक्तिहरूसँग बहस गर्दा दुवैबीचको मित्रता बलियो भयो। उनीहरू दुवैलाई एकल आमाले हुर्काएको थियो, यसले पनि उनीहरूमा नजिकता ल्यायो।

रोजारियो रिचर्डसन भन्छन्, ‘त्यतिबेला रेगन देशको राष्ट्रपति थिए र त्यो रंगभेदको युग थियो। अफ्रिकाको गरिबी र दुर्दशाको बारेमा धेरै छलफल भएको थियो। मार्टिन लुथर किंगको पुण्यतिथिमा बिदा दिने मुद्दा। यो पनि एक तातो विषय थियो।’

‘हामीलाई थाहा थियो कि दास मानिसहरूका बच्चाहरूको रूपमा, हामीले खेल्नको लागि विशेष भूमिका खेल्छ र शिक्षाले हामीलाई समाजमा एक विशेष स्थान दिन्छ जसको माध्यमबाट हामीले समाजमा परिवर्तन ल्याउन सक्छौं।

उनी भन्छिन् कि यही दर्शन कमला हेरिसको हावर्ड विश्वविद्यालयमा पढ्दाको अनुभवको अंश थियो।

तर कमला ह्यारिस गोरा मानिसहरू माझ पनि सजिलै काम गर्छिन्। उनी पनि आफ्नो प्रारम्भिक वर्षहरूमा क्यानडामा बस्थे। जब उनकी आमा, गोपालन ह्यारिसले म्याकगिल विश्वविद्यालयमा पढाउने निर्णय गरे, कमला र उनकी कान्छी बहिनी माया उनीसँग पाँच वर्षसम्म मोन्ट्रियलमा बसिन्।

कमला ह्यारिस भन्छिन् कि उनीसँग कहिल्यै पहिचानको संकट थिएन र उनी आफूलाई अमेरिकी मात्र ठान्छिन्।

२०१९ सालमा, उनले वाशिंगटन पोस्टलाई भने कि राजनीतिज्ञहरू उनीहरूको रंग वा पृष्ठभूमिको कारण कुनै पनि ‘बक्स’ मा फिट हुनु हुँदैन।

उनले भनिन, ‘मैले भन्नु पर्ने कुरा यो हो– म जो हुँ, म हुँ। म यसमा ठीक छु। तपाईंले यो बुझ्नु पर्ने हुन सक्छ, तर म यसमा पूर्ण रूपमा ठीक छु।’

 बहसमा माहिर कमला

कमलाकी साथी रोजारियो(रिचर्डसन भन्छिन् कि उनीसँग सामाजिक अवरोधहरू तोड्ने सीप छ।

उनी भन्छिन्, ‘यो निडर गुणको कारणले गर्दा मैले उनलाई हावर्ड विश्वविद्यालयको बहस टोलीमा सामेल हुन प्रोत्साहित गरें।’

व्यंग्य उनको मुख्य हतियार थियो। २०२० को निर्वाचनमा जितेपछि उनले आफ्नो सामाजिक सञ्जालमा एउटा भिडियो पोस्ट गरेकी थिइन्। यस भिडियोमा जो बाइडेनसँग कुरा गर्दै कमला ह्यारिस उन्मादपूर्ण हाँस्दै विजयको घोषणा गरिरहेकी छिन् ।

उक्त भिडियोमा कमलाले भनिरहेकी थिइन्, ‘हामीले गरेर देखायौं, हामीले गरेर देखायौं...जो बाइडेन तपाईं राष्ट्रपति बन्नुभयो।’

कमला ह्यारिसका साथी रोजारियो रिचर्डसन भन्छन्, ‘यो उनको व्यक्तित्वको झलक थियो। त्यतिबेला उनी छोटो समयका लागि चुनावी अभियानमा सहभागी भइन् र अझै पनि आफ्नो प्रभाव छोडिरहेकी थिइन्। उसको हाँसो सधैं साहसी छ। उनको हास्य भावना सधैं अचम्मको रह्यो र विश्वविद्यालय बहसको समयमा पनि, उनको व्यंग्य घातक थियो।’

२०२० मा पनि, कमला ह्यारिसको प्रत्यक्ष बहसहरूमा आफ्ना विपक्षीहरूलाई चिढाउने क्षमताले उनको डेमोक्र्याटिक पार्टीको उम्मेदवारी प्रयासहरूलाई बढावा दियो।

कमला ‘मोमला’ले रचेन इतिहास

सन् २०१४ सालमा, सिनेटर कमला ह्यारिसले वकिल डग एमहोफसँग विवाह गरिन। यो डगको दोस्रो विवाह थियो। उनीहरूका दुई सन्तान छन्।

उनले सौतेनी आमा बन्ने अनुभवको बारेमा २०१९ मा एले नामक पत्रिकाको लागि एक लेख लेखिन् र एक नयाँ वाक्यांश उल्लेख गरिन्, त्यसपछि अमेरिकाका पत्रिकाहरूमा छापियो।

उनले लेखिन्, ‘जब डग र मैले विवाह गरौं। कोल, एला र मैले सहमति जनायौं कि हामीलाई ‘स्टेपमम’ शब्द मनपर्दैन र यसको सट्टा ‘मोमाला’ शब्द प्रयोग गर्नेछौं।’

कमला ह्यारिसको यो कदमले उनलाई आधुनिक अमेरिकी ‘मिश्रित’ परिवारको प्रतीक बनायो। यो बहसमा मिडिया पनि उत्रिए र यस विषयमा धेरै स्तम्भ प्रकाशित भए।

धेरैले तर्क गर्छन् कि कमला ह्यारिसलाई पनि फरक प्रकारको परिवारको वंशजको रूपमा हेर्न र मान्यता दिनुपर्छ र उनी काला महिला कार्यकर्ताहरूको पुस्ताको उत्तराधिकारी हुन्।

‘उनी तल्लो तहका आयोजकहरू, निर्वाचित अधिकारीहरू र असफल उम्मेद्वारहरूको विरासतमा छिन् जसले उनलाई व्हाइट हाउसमा यो बाटो देखाए, नादिया ब्राउन भन्छिन्’, पर्ड्यू विश्वविद्यालयका सहयोगी प्राध्यापकले भनिन्। 

ब्राउनको तर्क छ कि फन्नी लू ह्यामर, एला बेकर र सेप्टिमा क्लार्क केही नामहरू हुन् जसको पाइलामा कमला ह्यारिस पछ्याउँदै छन्।

उनी भन्छिन्, ‘उनको जित ऐतिहासिक छ, तर यो उनको जित मात्र होइन, यो अनगिन्ती अश्वेत महिलाहरूको जित हो जसले यो दिनलाई सम्भव बनाएको छ।’