'डाँफे खेल्ने, गुराँस फुल्ने
चाँप फुल्ने मेरो देश
आऊ है मैयाँ नाचौं न छमछमी
बारुले कम्मर भाचौं न छमछमी..'
'अभया एन्ड द स्टिम इन्जन्स्'को नयाँ गीत 'हावाहुरी'मा एउटा पुरानो स्वरमा गुञ्जन्छन् यी शब्द।
'बितिसकेको समय/छुटिसकेको माया'को विषय समेटिएको 'हावाहुरी'का लागि अभया एउटा पुरानो पुरुष स्वरको खोजीमा थिइन्। यस्तो आवाज जसले गीत सुन्नेलाई अतीतको स्मृतिमा पुर्याओस्।
'यही बेला मलाई मनपर्ने गायक गंगा वरदान दाइको याद आयो। गंगा दाइ पनि पुरानो मायाजस्तै भुलिँदै गएको नाम हो,' अभया भन्छिन्, 'यो गीतले स्रोतालाई नोस्टाल्जियामा पुर्याउँछ।'
'हावाहुरी'का लागि धरानबाट बत्तिएर काठमाडौं आएका गंगा वरदान अभयाको 'रक'मा आफ्नो लोकशैली कसरी मिल्ला भनेर अल्मलिए।
उनले अभयालाई सोधे, 'हाम्रो फरक स्टाइल एउटै गीतमा कसरी म्याच गर्ला?'
गंगाको संशय दूर भगाउन अभयाले भनिन्, 'तपाईं आफ्नै शैलीमा गाउनुस्, बाँकी चिन्ता मेरो।'
रक शैली र लोक स्वाद घुलिएको यो गीतमा आफ्नो भूमिकाबारे गंगाले पाएको एउटा प्रतिक्रिया रोचक छ, 'गंगा दाइ यो गीतको चटनी हो।'
हावाहुरी गीतको भिडियोमा ६६ वर्ष नाघेका गंगा 'छमछमी' नाचेको देख्न पाइन्छ। गंगाको यो लगाव र ऊर्जा लोभलाग्दो छ। अभयाले भनेजस्तै हावाहुरी गीतमा लामो समयपछि गंगालाई सुन्दा–देख्दा उनका 'छपनीले छान छान', 'छेउ काटी रूमाल चट्टै', 'कहाँमा काट्यो' जस्ता चर्चित गीतसँग परिचित स्रोताहरू पुरानो स्मृतिमा फर्केको हुनुपर्छ।
सेतोपाटीसँग कुराकानी गर्न सम्पर्क गर्दा उनले भृकुटीमण्डपमा बोलाए। सिमसिमे झरी परेको मध्याह्न समय। टुरिज्म बोर्ड पछाडिको चिया पसल अगाडिको कुर्सीमा पर्खिरहेका थिए।
भेट हुनेबित्तिकै भने, 'सानो काम छ, एकछिन् बाहिर जाम्।'
मोडल अस्पतालनजिकैको 'आएमई'मा छिरेर काउन्टरमा बसेकी महिलालाई 'नमस्कार बैनी' भन्दै श्रीमतीको नाम दोहोर्याए, 'क्रिक्मा राई। पाँच हजार।'
धरानमा रहेकी श्रीमतीलाई पैसा पठाउने काम सकेपछि उनले श्रीमतीको प्रशंसा गरे, 'मेरी बुढी लास्टै राम्री मान्छे। राम्रो मान्छेको संगत गर्नु भन्नेबाहेक अरु गुनासो केही गर्दिनन्। उनी आफैं लेख्छिन् पनि।'
फेरि उही चिया पसलमा फर्कियौं। अर्डरअनुसार चिया आइपुग्यो।
अब भने, गंगाको विगतमा फर्कने पालो आयो। उत्साहित हुँदै भने, 'गीत गाउन सुरू गरेको पचास वर्ष बितिसक्यो, खै कहाँबाट थाल्ने!'
स्मृतिमै सही, उनी आफ्नै जन्मथलो भोजपुरको दिङ्ला पुगे।
'दाइ त काले भाइ पनि काले
काले काले मिलेर खाउँ भाले'
२०२५ सालमा भोजपुरको दिङ्ला माध्यमिक विद्यालयमा भएको एउटा प्रतियोगितामा यही गीतले उनलाई दोस्रो पुरस्कार दिलाएको थियो।
नेवार परिवारमा हुर्केका गंगाका बुबा मादल बजाउँदै गाउँका नाचगानमा भाग लिन्थे। पेसाले सैनिक भए पनि मालश्री बजाउने र 'लाखे' नाच्ने जस्ता सांस्कृतिक गतिविधिमा उनका बुबा सक्रिय थिए। बुबाजस्तै गंगा पनि गाउँमा हुने जात्रा र मेलापर्वमा नाच्न-गाउन रुचाउँथे।
स्कुलको पढाइ सकिने बेला उनका बुबा बिते। बुबा बिना भोजपुरमा गंगा टिक्न सकेनन्।
भोजपुरबाट झरेर विराटनगर आए। त्यहाँ कलेज पढ्न बसे पनि उनको झुकाव पढाइमा कम कलामा बढी थियो। नायक शिव श्रेष्ठ अध्यक्ष भएको 'युवा कला परिषद्'मा ४ वर्षजति बिताएपछि उनी धरान उक्ले। ३० दशकदेखि गंगाको परिचय र पहिचान धरानसँगै गाँसिएको छ।
'छपनीले छानछान डबकीले हान
डबकीको निगारैले लाग्यो मलाई वाण'
२०३१ सालमा धरानमा भएको 'पूर्वाञ्चल गीत-नृत्य प्रतियोगिता'मा उनले 'इम्याजिनेसन ग्रुप'का तर्फबाट यही गीत गाए। सारा धरान उनको गीतको तालमा झुम्यो।
उनी भन्छन्, 'यही गीत गाएर वान डे हिट मान्छे हजुर म।'
खिरिलो ज्यान, बाबाजीझैं झ्यापुल्ले कपाल, कपाल घुम्रिएर परेका लट्टा, त्यसमाथि कालोबाट सेतो रङमा बदलिइरहेको दाह्री उनको सदाबहार 'लुक्स' हो। यस्तै हुलियाले गर्दा उनलाई धेरैले 'नेपाली बब मार्ली'को उपमा दिए। हुलिया मिले पनि बब मार्ली र गंगाको गाउने शैली फरक छ। बब मार्ली उत्पीडितका पक्षमा प्रतिरोध र संघर्षका गीत गाउँथे। गंगाले सधैं झर्रो लोक शैली अपनाए।
तै पनि उनलाई दशकौंदेखि वाक्कदिक्क पार्दै आएको प्रश्न हो यो, 'तपाईं बब मार्लीको फ्यान हो? तपाईंलाई नेपाली बब मार्ली भन्दा कस्तो लाग्छ?'
धराने पारामा लेग्रो तान्दै 'दुनियाँ आऽऽआऽऽ...' भन्दै थपे, 'बब मार्लीजस्ता महान् कलाकारसँग नाम जोडिँदा नराम्रो लाग्ने कुरै भएन। तर म गंगा वरदानको आफ्नै पहिचान छ। यस्तो दाह्री-कपाल पाल्ने त हाम्रै ऋषिमुनिहरू पनि थिए नि।'
जे होस्, कुनै बेला 'एक्स्ट्रा लुक्स' देखाउने रहरले अपनाएको आफ्नो हुलिया र नाम असाध्यै प्यारो छ उनलाई। यस्तै मोहले उनले थर 'प्रधान'को साटो 'वरदान' लेख्न थालेका हुन्।
