माघ १ गते, आइतबारकाे दिन माघे सक्रान्ति मनाइरहेको बेला नेपालमा भएकाे एक दुखद घटनाले सबलाई स्तब्ध बनायाे। बिहान काठमाडाैँबाट ६८ यात्रु र चार चालक दलका सदस्य बाेकेर उडेको यति एयरलाइन्सको एटीआर– ७२ विमान अवतरण हुनुभन्दा केही मिनेटअगाडि पाेखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नजिकै सेती खाेँचमा दुर्घटना भयाे। नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरण (क्यान)ले हालसम्म ७० जनाको मृत्यु भएको पुष्टि गरेको छ। बाँकी दुई जनाकाे अवस्था अज्ञात छ। यो दुर्घटना सन १९९२ पछिको नेपालको इतिहासमा सबैभन्दा ठुलो दुर्भाग्यपूर्ण हवाई दुर्घटना हाे।
हवाई सेवा विश्वको सबैभन्दा सुरक्षित यातायातको साधानको रुपमा लिइन्छ। सुरक्षित मानिएता पनि अमेरिकादेखि जापानसम्म विश्वका धेरै देशमा थुप्रै यस्ता विमान दुर्घटनाहरु भएका छन, जसबाट कयाैँ मानिसहरुले अनाखमा ज्यान गुमाउन पुगेका छन्।
यी हुन् संसारमा अहिलेसम्म घटेका सबैभन्दा भयानक १५ विमान दुर्घटना:
१) टेनेरिफ एयरपोर्ट डिजास्टर (१९७७)
टेनेरिफ एयरपोर्ट डिजास्टरलाई उड्डयन इतिहासमा सबैभन्दा घातक विमान दुर्घटनामध्ये एक मानिन्छ। २७ मार्च १९७७ मा दुई ७४७ बोइङ केएलएम– ४८०५ र प्यान एम १७३६ स्पेनको क्यानरी टापुको टेनेरिफ एयरपोर्टको रनवेमा ठोक्किएर दुर्घटनामा ५ सय ८३ जनाको मृत्यु भएको थियो।
२) जापान एयरलाइन्सको उडान १२३ (१९८५)
१२ अगस्ट १९८५ मा जापान एयरलाइन्सको उडान १२३ माउन्ट ओसुटाका नजिकैको माउन्ट ताकामागाहारामा दुर्घटनाग्रस्त हुँदा ५ सय २० जनाको मृत्यु भएको थियो। बोइङ– ७४७ विमान दुर्घटना एक घण्टापछि ओसाकामा अवतरण गर्ने क्रममा भएको थियो।
३) साउदी अरेबियन एयरलाइन्सको फ्लाइट ७६३ (१९९१)
सन १९९६ मा भारतमा दिल्लीबाट उडेको साउदी अरेबियन एयरलाइन्सको फ्लाइट ७६३ हरियाणाको चरखी दादरीमाथि कजाकस्तान फ्लाइट १९०७ सँग ठोक्किएर भारतमा एउटा कार्गो विमान दुर्घटना भएको थियो। दुर्घटनामा दुवै विमानमा सवार सबै ३४९ जनाको मृत्यु भएको थियो।
४) टर्किस एयरलाइन्सको उडान ९८१ (१९८०)
३ मार्च १९७५ मा टर्किस एयरलाइन्सको उडान ९८१ इस्तानबुल येसिल्कॉय एयरपोर्टबाट लन्डन हिथ्रो एयरपोर्टको लागि उडान गरेको विमान पेरिस बाहिर एर्मोनभिल जंगलमा दुर्घटनाग्रस्त भयो। दुर्घाटनमा कुल ३ सय ६४ जनाको मृत्यु भयो।
५) अमेरिकन एयरलाइन्स १९१ (१९७९)
२५ मे १९७९ मा अमेरिकन एयरलाइन्स १९१ म्याकडोनेल डगलस डीसी- १० शिकागोमा दुर्घटनाग्रस्त भयो। विमानको बायाँ इन्जिनमा खराबीका कारण टेकअफको क्रममा इन्जिन विमानबाट खसेर दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो। उक्त दुर्घटनामा २ सय ७३ जनाको ज्यान गएको थियो, जसलाई संयुक्त राज्य अमेरिकामा त्यतिबेलाको सबैभन्दा घातक उड्डयन दुर्घटना बताइएको थियो।
६) पाकिस्तान एयरलाइन्स एयरबस ए- ३०० (१९९२)
२८ सेप्टेम्बर १९९२ मा पिआइएको उडान, एयरबस ए– ३००, पाकिस्तानकाे कराँचीबाट उडेको थियो। नेपालको काठमाडौंमा अवतरण गर्ने क्रममा भट्टेडाँडाको पहाडमा दुर्घटनाग्रस्त भयो, जसमा कुल १ सय ६७ जनाको मृत्यु भएको थियो।
७) चाइना इस्टर्न एयरलाइन्सको बोइङ ७३७ (२०२२)
१ सय ३२ जना यात्रु बोकेको चिनियाँ बोइङ ७३७ यात्रुवाहक विमान २१ मार्च २०२२ मा चीनमा दुर्घटनाग्रस्त हुँदा सबै यात्रुको मृत्यु भयो।
दक्षिणी चीनको एक जंगली पहाडमा विमान दुर्घटना हुँदा विमानमा सवार सबैको मृत्यु भएको छ। चाइना इस्टर्न एयरलाइन्सको बोइङ ७३७–८०० कुन्मिङबाट ग्वाङ्झाउका लागि उडिरहेको बेला गुआङ्सी प्रान्तमा पृथ्वीमा खसेको थियो। र, आगो लागेको थियो।
८) साउदी अरेबियन एयरलाइन्सको उडान १६३ (१९८०)
साउदी अरेबियन एयरलाइन्सको उडान १६३ १९ अगस्त १९८० मा भएको एउटा दुखद दुर्घटनामा जेद्दाबाट रियादका लागि उडेको उडानमा टेकअफको केही समयपछि नै आगलागी भयो। विमान चालक दल र यात्रुहरूको प्रयासको बावजुद जहाजमा रहेका सबै ३ सय १ जनाको मृत्यु भएको थियो। आगलागीको कारण विमानको वातानुकूलित प्रणालीमा खराबी रहेको बताइएको छ। यो प्रकोप उड्डयन इतिहासमा सबैभन्दा खराब थियो र विमान सुरक्षा नियमहरूमा महत्त्वपूर्ण परिवर्तनहरूको परिणाम थियो।
९) मलेसिया एयरलाइन्सको उडान एमएच ३७० (२०१४)
मलेसिया एयरलाइन्सको उडान एमएच ३७० ८ मार्च २०१४ मा क्वालालम्पुरबाट बेइजिङका लागि २३९ यात्रु र चालक दलका सदस्यहरू लिएर बेपत्ता भएको थियो। अपहरण वा आतंकवादी हमलादेखि मेकानिकल असफलता वा पाइलट त्रुटिसम्म के भयो भन्ने रहस्यमय छ। ठोस प्रमाणको अभाव र चलिरहेको अनुसन्धानले विमानको भाग्यको बारेमा अनुमान र षड्यन्त्र सिद्धान्तलाई बढावा दिएको छ।
१०) गरुडा इन्डोनेसिया फ्लाइट १५२ (१९९७)
गरुडा इन्डोनेसिया फ्लाइट १५२ जकार्ताबाट इन्डोनेसियाको मेदानको लागि निर्धारित आन्तरिक यात्रु उडान थियो। जुन २६ सेप्टेम्बर १९९७ मा दुर्घटनाग्रस्त भयो। विमान, बोइङ ७३७-३००, मेदानको पोलोनिया अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा पुग्ने क्रममा पहाडमा ठोक्किएर सबै २३४ यात्रु र चालक दलको मृत्यु भएको थियो। पाइलटको त्रुटि, खराब मौसम अवस्था र अपर्याप्त नेभिगेसन उपकरण लगायतका कारकहरूको संयोजनको कारणले दुर्घटना भएको निर्धारण गरिएको थियो। यो इन्डोनेसियाको इतिहासमा सबैभन्दा घातक विमान दुर्घटना हो।
११) एयर फ्रान्स फ्लाइट ४४७ (२००९)
एयर फ्रान्स उडान ४४७ रियो दि जेनेरियो, ब्राजिलबाट पेरिस, फ्रान्सको लागि निर्धारित व्यावसायिक उडान गरेको विमान १ जुन २००९ मा दुर्घटनाग्रस्त भयो। एयरबस ए ३३०-२०३ विमानमा २२८ व्यक्तिसहित एट्लान्टिक महासागरमा राडारबाट हराएको थियो। व्यापक खोज तथा उद्धार कार्य जारी रहे पनि ५० जनाको मात्रै शव निकालिएको छ। विमानको स्पीड सेन्सरमा भएको खराबीलाई ठिकसँग प्रतिक्रिया दिन नसक्दा पाइलट र को-पाइलटले गरेका त्रुटिहरूको श्रृंखलाका कारण दुर्घटना भएको हो।
यस प्रकोपको परिणाम इतिहासको सबैभन्दा घातक उड्डयन दुर्घटनाहरूमध्ये एक हो, जसमा २ सय २८ जनाको मृत्यु भयो।
१२) युनाइटेड एयरलाइन्सको उडान २३२ (१९८९)
युनाइटेड एयरलाइन्सको उडान २३२ म्याकडोनेल डगलस डिसी- १० जुलाई १९, १८८९ मा सियोक्स सिटी, आयोवामा दुर्घटनाग्रस्त भयो। विमानको टेल-माउन्ट गरिएको इन्जिनमा मेकानिकल विफलताका कारण दुर्घटना भएको थियो, जसले इन्जिनलाई विघटन गर्न र विमानको नियन्त्रण प्रणालीलाई क्षति पुर्याएको थियो। दुर्घटनामा १ सय १२ व्यक्तिको मृत्यु भयो तर चमत्कारिक रुपले १८५ मानिसहरू बाँचे।
१३) एयर इन्डिया फ्लाइट १८२ (१९८५)
एयर इन्डिया उडान १८२ एक निर्धारित अन्तर्राष्ट्रिय यात्रु उडान थियो, जुन एयरलाइन एयर इन्डियाद्वारा मोन्ट्रियल, क्यानडा, लन्डन, यूके, टोरन्टो र डब्लिन हुँदै सञ्चालन गरिएको थियो। २३ जुन १९८५ मा बोइङ ७४७-२३७ बीले उडान सेवा गर्दै बमले ध्वस्त पारेको थियो, जसमा २ सय ६८ क्यानेडियन नागरिक, २७ ब्रिटिश नागरिक र २४ भारतीय नागरिकहरूसहित सबै ३ सय २९ व्यक्तिको मृत्यु भएको थियो।
भारतको पञ्जाबको अमृतसरमा रहेको स्वर्ण मन्दिरबाट पृथकतावादी सिख आतङ्ककारीहरूलाई हटाउने उद्देश्यले गरिएको भारतीय सैन्य अपरेसन ब्लुस्टार, भारत सरकारको अपरेशनको जवाफमा सिख आतंककारीहरूले बम विष्फोट गराएको थियो।
१४) मलेसिया एयरलाइन्सको उडान १७ (२०१४)
मलेसिया एयरलाइन्सको उडान १७ एम्स्टर्डमबाट क्वालालम्पुरको लागि निर्धारित अन्तर्राष्ट्रिय यात्रु उडान थियो, जुन १७ जुलाई २०१४ मा पूर्वी युक्रेनमा उडान गर्दा गोली हानिएको थियो। जहाजमा रहेका सबै २ सय ९८ यात्रु र चालक दलका सदस्यको मृत्यु भएको थियो।
युक्त विमानमा अधिकांश यात्रु डच थिए तर मलेसिया, अष्ट्रेलिया, इन्डोनेसिया, युनाइटेड किंगडम, जर्मनी, बेल्जियम, फिलिपिन्स र क्यानडाका यात्रुहरू पनि थिए। नेदरल्याण्डको नेतृत्वमा गरिएको अन्तर्राष्ट्रिय अनुसन्धानले यो विमानलाई रुस समर्थक पृथकतावादीहरूद्वारा नियन्त्रित क्षेत्रबाट प्रक्षेपण गरिएको बुक मिसाइलले खसालिएको निष्कर्ष निकालेको छ।
घटनाले डोनवासमा चलिरहेको युद्धको एक महत्वपूर्ण वृद्धिको नेतृत्व गर्याे। दुर्घटना एक प्रमुख अन्तर्राष्ट्रिय घटना थियो र रसिया र दुर्घटनामा नागरिकहरू गुमाउने देशहरूबीच तनाव बढेकाे थियाे।
१५) इरान एयर फ्लाइट ६५५ (१९८८)
इरान एयरको उडान ६५५ तेहरानबाट दुबईको लागि निर्धारित यात्रु उडान थियो, जुन ३ जुलाई १९८८ मा युएसएस भिन्सेन्सले खसालेको थियो। भिन्सेन्सले नागरिक एयरबस ए- ३००लाई आक्रमण गर्ने इरानी एफ- १४ लडाकु विमानको लागि गलत ठानेका छन्।
इरानको हवाई क्षेत्रमा भएको उक्त घटनामा विमानमा रहेका सबै २ सय ९० यात्रु र चालक दलका सदस्यको मृत्यु भएको थियो। संयुक्त राज्यले घटनाको लागि माफी मागेको छ तर यो एक जानीजानी आक्रमण हो भनेर अस्वीकार गर्यो।
– विमान दुर्घटनाका अभिलेख ब्यूरो र अन्तराष्ट्रिय सञ्चार माध्यमबाट
–प्रस्तुती सुरेन्द्र राना मगर
-(2).jpg)
