हिमाली भेकमा बोन धर्मावलम्बीको बसोबास छ। बोन धर्मका प्रवर्तक तोन्पा शेन्राव मिवो हुन्। बोन धर्म १८ हजार ३६ वर्षअघि सुरु भएको थियो। संसारका सबै प्राणीलाई दुःखबाट रक्षा गर्ने धर्मलाई युङडुङ बोन धर्म भनिन्छ। यसको अभ्यासबाट सुख प्राप्त हुने बोन्पोहरूको विश्वास छ।
त्यही बोन धर्मका गुरूको नाम हो– तापिरिचा। ध्यान, योग र तपस्याबाट उनले सिद्धि प्राप्त गरे। उनलाई बोम्पोहरू ज्ञानको प्रतीक मान्छन्। तिनै ज्ञानीका नामबाट डोल्पामा एउटा विद्यालय सञ्चालित छ– तापिरिचा मावि।
फोक्सुन्डो पदमार्गको साइजलमा अवस्थित विद्यालय। शे–फोक्सुन्डो गाउँपालिका–८ मा रहेको विद्यालयमा एलकेजीदेखि कक्षा १० सम्म पढाइ हुन्छ। हिउँ पर्ने र चिसो बढ्ने भएकाले कक्षा १० बाहेकका विद्यार्थीलाई मंसिरदेखि चैतसम्म बिदा दिइन्छ। त्यतिबेला कक्षा १० का विद्यार्थीलाई चाहिँ काठमाडौं लगेर पढाइन्छ।
विसं २०६५ देखि एसएलसी परीक्षामा सामेल हुन थालेका विद्यार्थी राम्रो अंक ल्याएर उत्तीर्ण हुँदै आएका छन्। साइजलमा विद्यालय जीवन बिताएपछि नेपालगञ्ज वा काठमाडौंमा माथिल्ला कक्षा पढेका कतिपय विद्यार्थी डोल्पामै फर्केका छन्। केही शिक्षक बनेका छन् त केही पुख्र्यौली काममा छन् त अनि केही पर्यटनमा।
डोल्पाको तापिरिचा मावि कर्णाली प्रदेशकै नमुना मानिन्छ। यसको विकासमा शिक्षासेवी सेम्दुक लामाले अतुलनीय योगदान गरेका छन्।
विसं २०५४ सालमा स्थापित विद्यालयमा सरकारी कोटाका १० शिक्षक छन्। निजी स्रोतका ५ शिक्षक र ७ कर्मचारी काम गर्छन्। विद्यालय व्यवस्थित छ, जहाँ गुम्बा, खेल मैदान, पुस्तकालय, कक्षाकोठा, छात्रावासलगायत संरचना छन्।
तापिरिचा मावि नमुना बनेको छ। डोल्पाको मात्र होइन, कर्णालीकै नमुना विद्यालयमा २०५ विद्यार्थी छन्। विद्यालयमा नेपाली, अंग्रेजी र भोटे भाषामा पढाइ हुन्छ। विद्यालय हाताको गुम्बामा बिहान र बेलुका विद्यार्थीलाई ध्यान गराइन्छ।
हिमाली भेकमा आवासीय विद्यालय सञ्चालन गर्नु सजिलो काम होइन। तापिरिचाले निजी स्रोतका शिक्षक, कर्मचारीको तलबका साथै भवनहरू बनाउन विदेशी शुभेच्छुकहरूबाट सहयोग जुटाउँदै आएको छ।
विद्यार्थीहरू विद्यालयमै खाना खान्छन्। त्यहीँ पढ्छन् र त्यहीँ सुत्छन्। विद्यालयले प्रतिविद्यार्थी वार्षिक १७ सय रूपैयाँ नगद, ७० किलो चामल, १० किलो मकैको पिठो, १० किलो फापरको पिठो, घिउ डेढ किलो र १ किलो नुन उठाउँछ। बाँकी खानेकुरा, शैक्षिक सामग्री आदि विद्यालयले नै व्यवस्था गर्छ।
