अर्घाखाँचीको पणेनामा उत्पादित सुन्तला लामो सयमसम्म राख्ने व्यवस्थाका लागि शीत भण्डार स्थापना भएको छ। शीत भण्डार स्थापना भएपछि यहाँका किसानले उत्पादन गरेको सुन्तलाले उचित मूल्य पाउने भएको छ। 

चिस्यान केन्द्रमा सुन्तला भण्डारण गर्ने र सुन्तला उत्पादनको समय सकिएपछि बिक्रीका लागि बजारमा पु¥याएर किसानले राम्रो मूल्य पाउने अपेक्षा गरेका छन्। विगतका वर्षमा यहाँ उत्पादित सुन्तला बुटवल, तानसेन र भैरहवाका बजारमा सस्तोमा बिक्रीगर्न बाध्य बनेका किसान यसवर्ष पाणिनिको पोखराथोकमा शीत भण्डार स्थापना भएपछि सुन्तला भण्डारण गर्न थालेका छन्। 

अहिले मौसमी रुपमा सस्तो मूल्यमा बेच्नु भन्दा शीत भण्डारमा राखेर बैमौसमी समयमा महँगो दरमा सुन्तला बिक्री गर्न पाउने भएपछि किसानलाई लाभ हुने स्थानीय अगुवा किसान चिरञ्जीवी पौडेलको भनाइ छ। 

विगतका वर्षमा कुहिएर नोक्सान हुने सुन्तला अहिले शीत भण्डारमा राखेर बेमौसममा महँगो मूल्यमा बिक्री गर्ने यहाँका किसानको अपेक्षा रहेको किसान पौडेलले बताए।  पाणिनि गाउँपालिका– १ सिम्लेमा मात्र एक गाउँमा ४९ घर किसान व्यावसायिक सुन्तला उत्पादनमा लागेका छन्। उनीहरुले सबैले सुन्ताल बेचेर कम्तीमा रु तीन लाख देखि २८ लाखसम्म आम्दानी गर्ने गर्छन्। 

गाउँका ४९ घरपरिवार व्यावसायिक सुन्तला खेतीमा लागेको र सुन्तला खेतीबाट मनग्य आम्दानी गर्न सफल भएको किसान रेवतीराज पौडेलले बताए। उनले आफ्नो बारीमा रहेका पाँच सय ५५ सुन्तलाका बोटबाट दुई सय ५० क्वीन्टल भन्दा बढी सुन्तला फलेको बताए। उनले यसवर्ष सुन्तला बिक्रीबाट रु २५ देखि २८ लाख आम्दानी हुने अपेक्षा गरे।

स्थानीय किसान दधिराम गौतमले गत वर्ष सुन्तला बिक्रीबाट रु नौ लाख आम्दानी गरेको र यसवर्ष सुन्तला बढी फलेकाले १४ लाख आम्दानी गर्ने अपेक्षा गरेको बताए। सिम्लेमा वैदेसिक रोजगारीबाट फर्किएका युवा पनि व्यावसायिक सुन्तला खेतीमा लागेका छन्। व्यवसायिक सुन्तला खेतीमा लागेका सिम्लेका हरि पौडेलको बगैँचामा रहेका झण्डै पाँच सय सुन्तलाका बोट बाट वार्षिक रु १० देखि १२ लाख आम्दानी हुने गरेको बताए। शीत भण्डार स्थापना पछि यसवर्ष बढी फाइदा हुने उहाँले अपेक्षा गरे। सुन्तला बिक्रीबाट र सुन्तलाका बिरुवाको नर्सरीमा उत्पादित बिरुवा बेचेर पनि सिम्लेका किसान रेवतीराज पौडेलले वार्षिक रु २८ लाख कमाउने गरेको बताए। 

उनको बगैँचामा अहिले सुन्तला, कागती, जुनार भारतीय किन्नु जातको सुन्तला, जापनीज उन्सु जातको सुन्तलाका बिरुवा रहेका छन्। गएको वर्षमात्र रु पाँच लाखको बिरुवा बिक्री गरेको र यो वर्ष झण्डै रु पाँच लाख सुन्तला जातका बिरुवा बिक्री गरेर आम्दानी हुने बताए। भारतीय सेनाको जागिर चटक्कै छाडेर स्वदेश फर्किएका सिम्लेका ७५ वर्षीय हुमनाथ पौडेल अहिले जिल्लामै सफल नमुना सुन्तला किसान बनेका छन्। 

विसं २०२७ मा भारतमा जागीर गर्दै गर्दा भारतीयले नेपालीप्रति गरेको घृणाको बचन सहन नसकी जागीर चटक्कै छाडेर घरमै फर्किएका पौडेल नेपाली माटोमा  केही गरेर देखाउन सक्छु भन्ने सङ्कल्पका साथ सुन्तला खेती गर्न सुरु गरेका छन्। उनी आफू मात्र नभएर गाउँलेलाई नै सुन्तलाखेती गर्न प्रेरित गर्ने अभियानका साथ आफै डोकोमा बोकेर घरघरमा सुन्तलाका बिरुवा पुर्याए। उनले आफ्नो घरमा मात्रै सुन्तला खेतीबाट वार्षिक रु पाँच लाखभन्दा बढी आम्दानी हुने गरेको र सुन्तलाको आम्दानीले घरखर्च राम्रोसँग चलेको बताए। यसवर्ष सुन्तला राम्रो फलेकोले रु २५ लाख भन्दा बढी आम्दानी हुने उनको भनाइ छ। उनको सुन्तला बगैँचामा अहिले झण्डै साढे पाँच सय सुन्तलाका बिरुवा रहेका छन्। 

बारी, खेत, खर्क सबैमा सुन्तलाको बगैँचा छ। एक व्यक्तिको पहलमा २०२७ सालमा सुरु भएको सुन्तला खेतीले अहिले पाणिनि गाउँपालिका–१ पणेना र वडा नं २ पोखराथोकको प्रमुख उत्पादनको स्रोत बनेको छ। अर्घाखाँचीको पाणिनि गाउँपालिका–१ पणेनामा मात्र होइन। वडा नं २ पोखराथोक, ४ पटौटी र ५ मैदानमा पनि सुन्तला उत्पादन हुने गर्दछ। पाणिनी गाउँपालिकासँगै मालारानी गाउँपालिका, छत्रदेव गाउँपालिकाका विभिन्न स्थानमा सुन्तला खेती हुँदै आएको छ। अर्घाखाँचीमा एक वर्षमा झण्डै रु २५ करोडको सुन्तला उत्पादन हुने प्रधानमन्त्री कृषि आधुनिकीकरण परियोजना कार्यान्वयन इकाई अर्घाखाँचीका प्रमुख रामनाथ पाण्डेले बताए। 
 
वैदेशिक रोजगारीमा गएका युवा पनि रोजगारीबाट फर्किएर व्यावसायिक सुन्तला खेतीमा लागेका छन् । सुन्तला खेतीबाट मनग्य आम्दानी भएपछि किसान खुसी भएका छन् ।