काठमाडौँ, भदौ १९ गते । बैंक तथा वित्तीय संस्थाको सुरक्षाका लागि प्रवेशद्वारमा हतियार सहितका सुरक्षागार्ड बाक्लै रुपमा उपस्थिति हुन्छन् । तर, तिनै गार्डले चाल नपाउने गरी नगद चोरी भएको घटना अनौठो र अपत्यारिलो बन्दै छन् ।

सूचना प्रविधिको प्रयोगसँगै बैंक तथा वित्तीय संस्थामा राखिएको नगद चोरी भएको घटना नौलो नभए पनि कतिपय अब्बल र इमान्दार बैंकर्स तथा सुरक्षा गार्डका लागि भने यस्तो घटना अनौठो र अपत्यारिलो बन्ने गरेका छन् ।

बबरमहलस्थित प्रभू बैंकको मुख्यालयमा खटिएका एक सुरक्षागार्डले आश्चार्य मान्दै भन्नुभयो–हाकिमले नै थाह नपाउने गरी चोरी हुँदो रहेछ, हामी त सामान्य कर्मचारी (सुरक्षागार्ड) । बैंक तथा वित्तीय संस्थाका लागि ‘ह्याकर’ ठूलो अपराधि भन्नेमा ती सुरक्षागार्ड विश्वस्त छन् ।

तर, बैकर्सहरू भने यो समस्याप्रति गम्भीर तथा सचेत देखिदैन्न, नेपाल प्रहरीको साइबरक्राइम अनुसन्धानकर्ता प्रहरी नायव उपरीक्षक पशुपति राय ई–बैकिङ सेवामा साइबर सुरक्षा थ्रेट विश्वकै लागि चूनौतिपूर्ण बन्दै गएको बताउनुहुन्छ ।

नेपालका बैंक तथा वित्तीय संस्थामा पनि साइबर सुरक्षाको जोखिममा रहेकाले प्रहरी प्रधान कार्यालय प्रहरी महानिरीक्षकको कार्यालयले सम्वद्ध अधिकारीलाई पटक–पटक यस विषयमा सचेत र सतर्क गराएको उहाँले स्पष्ट पार्नुभयो ।

१० महिनाअगाडि नै सतर्कता अपनाउन निर्देशन

प्रहरी महानिरीक्षक सर्वेन्द्र खनालको सचिवालयमा दशमहिना अगाडि साइबर सुरक्षा सतर्कता सम्वन्धी वृहत छलफल भएको थियो ।

छलफलमा सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय, नेपाल राष्ट्रबैंक, नेपाल बैकर्स एसोसिएसन, इन्टरनेट सेवा प्रदायक कम्पनी र नेपाल दुरसञ्चार प्राधिकरण लगायत सरोकारवाला निकायका प्रतिनिधिहरूको सहभागिता थियो ।

त्यतिवेला एटीएमबुथबाट हुने ‘स्केमिङ’ चोरी र ई–बैकिङ कारोवारको सरोबर ह्याक गरि हुने स्वीफ्ट ह्याकिङ चोरीमा विशेष ध्यान दिन जोड दिइएको थियो ।
प्रहरी नायव उपरीक्षक रायले भन्नुभयो– त्यतिवेला बैंकका लागि आकर्षक र भब्य भवन, सिइओ तथा बैकर्सहरूका लागि करोडांै मूल्यको गाडी खरिद गर्नुभन्दा साइबर सुरक्षामा लगानी गर्न आग्रह गरेका थियांै ।

त्यस्तैं, नेपाल राष्ट्र बैंकले पनि ई–बैकिङ सेवा सञ्चालनका लागि जारी गरेको निर्देशिका पूर्णपालना गर्न निर्देशन दिएको थियो ।

कतिपयले सो निर्देशिकाको पालना नगर्दा एटीएम बुथ तथा मुख्य सरोबरको कोर्ड नम्वर ह्याक भएको राष्ट्र बैकका आइटी प्रमुख शिवराम दवाडी बताउनुहुन्छ ।

अनुगमनका क्रममा केही बैंकले निर्देशिका प्रभावकारीढंगले कार्यान्वयन नगरेको पाइएको छ उहाँले भन्नुभयो–ई–बैकिङ सेवालाई नियमित ‘अपडेट’, आइटी अडिट, निगरानी, सुरक्षा प्रविधि र प्राविधिज्ञको व्यवस्था हुन जरुरी छ ।

उहाँका अनुसार, कतिपय बैंकहरूले साइबर सुरक्षामा अध्ययन समेत गर्दैनन् । उपभोक्ता तथा ग्राहकको आकर्षणका लागि ई–बैकिङ सेवा विस्तार गर्छन, तर, अपडेट, अनुगमन, सुरक्षा उपाय अपनाउन लगानी गर्दैनन् ।