हिजोअस्तिको काठमाडौं

मेरो स्मरणमा बागमती ठ्याक्कै कस्तो थियो, म अहिले त्यसको आकृति उतार्न सक्दिनँ। बिग्रेर अहिलेको अवस्थामा पुग्छ भन्ने पूर्वानुमान भएको भए याद गर्थें होला, मनमा फोटो खिचेर राख्थेँ होला।

मेरो सम्झनाको नजिकको रूप कलाकार रमानन्द जोशीको चोभारबाट काठमाडौंतिरको दृश्यमा पाउँछु। दृश्यको जिम्मा कलाकार जोशीको माथिको पानीचित्रलाई छोड्दै बागमतीसँग सम्बन्धित केही कुरा सम्झने कोशिस गर्दैछु।

मेरा बा हरेक शनिबार पशुपति–गुह्येश्वरी र हरेक मंगलबार चोभार गणेश जानुहुन्थ्यो। बोर्डिङ स्कुलबाट मीनपचास विदामा घर हुँदा हामी पनि सँगै जान्थ्यौं।

'पशुपति-गुह्येश्वरी' यात्रा पहिले गुह्येश्वरीमा रोकिन्थ्यो। गुह्येश्वरी सिँढीमुनिको द्वारसँगै गाडी पार्क हुन्थ्यो। गाडीबाट ओर्लेर हामी सिधै उत्तरपूर्वमा रहेको बागमतीतिर लाग्थ्यौं। खुड्किला ओर्लेर, हातगोडा धोएर, मुख कुल्ला गरेर टाउको माथि पानी छर्कन्थ्यौं, अनि फर्केर द्वार प्रवेश गर्थ्यौं।

गुह्येश्वरी मन्दिरका पुजारी परिवारमा मेरी मितिनी आमाको विवाह भएको थियो। फर्कंदा आमाले केही मिनट आफ्नी मितिनीसँग भलाकुसारी गर्नुहुन्थ्यो। उहाँ हामीलाई देख्नेबित्तिकै 'आसे हीँ' (पख है) भन्दै मन्दिर प्रांगणमै रहेको निवासको खुड्किलो उक्लेर एउटा पोको लिएर आउनुहुन्थ्यो। ‘का थो मस्तेत:’ (यो बच्चाहरूलाई) भन्दै आमाको हातमा पोको थमाउनुहुन्थ्यो।

पोकोमा उहाँका पुजारी पतिले मन्दिरबाट ल्याएको प्रसाद हुन्थ्यो। बिहान केही पनि नखाई देउताथान जाने चलन थियो। भोक लागेको सुरमा त्यो पोको तुरुन्तै खोल्न पाए हुन्थ्यो जस्तो लाग्ने, तर पशुपति दर्शन नगरी मुखमा केही राख्ने कुरै भएन।

गुह्येश्वरीबाट मोटर चढेपछि किराँतेश्वरको डाँडा घुमी साँघुरो पुल तरेर कैलाश पर्वत प्रवेश गर्ने ठाउँमा गाडी रोकिन्थ्यो। त्यहीँ पार्क गरेर पश्चिम द्वारबाट पशुपति प्रवेश हुन्थ्यो। पशुपति मन्दिरको द्वारसम्म पुग्दा दायाँबायाँ बूढाबूढी र हात खुट्टा गलेका केही बिरामी लामबद्ध माग्न बसेका हुन्थे। दायाँपट्टि हलवाईको पसल र फूल नैबेद्य बेच्ने केही स्टल थिए। हामी चिनजानको पसलमा धूप किनेर, चप्पल छोडेर मन्दिर प्रवेश गर्थ्यौं।

पशुपति मन्दिर र भित्र बढेमाको साँढेलाई दायाँ पारेर घुम्दै बासुकिनाथको मन्दिर उक्लिन्थ्यौं, अनि झर्दा बागमती झर्ने ढोका सामुन्ने सरस्वतीको दर्शन गर्थ्यौं। अन्त नचढाए पनि यहाँ चढाउनलाई हामी सिक्का साँचेर राख्थ्यौं। विद्याकी देवी सरस्वतीलाई खुसी पार्नै पर्यो।