प्रेममान डंगोल
देवताका राजा इन्द्रको स्वर्ग अमरावती नै कान्तिपुरी नगरीमा झरेको आभास दिने इन्द्रजात्राको रौनकले यो कान्तिपुरी नगर नै स्वर्गझैँ देखिन्छ र यहाँको चहलपहल ज्यादै मनमोहक हुन पुग्छ । नेवारहरुकै मात्र देश भइरहेको बेलादेखि नै नेपालमण्डलमा नेवारी संस्कृृतिअनुरुप इन्द्रजात्रा मनाउँदै आइरहेको छ । हरेक वर्ष भाद्र शुक्ल द्वादशीदेखि भाद्र कृष्ण चौथी आठ दिनसम्म इन्द्रजात्रा मनाइन्छ । नेवारहरुको आफ्नै पनको मौलिक संस्कृति र परम्परा रही आएको छ, जुन नेवारहरुको पहिचान पनि हो । नेवारहरुको मौलिक संस्कृति नै नेपालको राष्ट्रिय संस्कृति हुँदै आएकोले संसारमै परिचित हुन गई प्रख्यात पनि भइरहेको छ । यथार्थमा भन्ने हो भने यो मन्दिरै मन्दिरको देश भनी चिनिएको नेपाल चित्रमय चाडपर्वको देशको रुपमा पनि विश्वमा चर्चित भइरहेको पाइन्छ ।
यो आठ दिनसम्म मनाइने इन्द्रजात्रा उपत्यकाको वातावरण यतिसम्म रमणीय भइरहेको हुन्छ कि त्यसको बयान गरेर साध्य नै हुँदैन । साँच्चिकै स्वर्गझैँ भइरहन्छ यो काठमाडौं । एकातिर देवताका पनि राजा देवराज इन्द्रलाई पारिजात फूल चोर्ने चोर भन्दै डोरीले बाँधी पाता कसेर मरुटोलको सिंहसत्तलअगाडि दोबाटोमा जात्रा गरी राखेको हुन्छ भने अर्कोतिर इन्द्रकी आमा दाँगी पनि छोरालाई खोज्न आइरहेकी हुन्छिन् । त्यस्तै जीवित देवी–देवता गणेश, भैरव र कुमारीको रथयात्रा पनि भइरहेको हुन्छ ।
इन्द्रलाई खोज्न आएका इन्द्रका हात्ती ऐरावतलाई यहाँका मानिसले पुलुकिसीका नामले नचाइरहेका हुन्छन् । इन्द्रचोकका आकाश भैरवलाई मन्दिरबाहिर बनाइएको मञ्चमा राखी प्रदर्शन गरिएको हुन्छ र आकाश भैरवको मुखबाट जाँड पनि पाइपद्वारा झारिरहेको हुन्छ । जुन जाँड भक्तजनहरुले प्रसादको रुपमा तँछाडमछाड गर्दै खाइरहेका हुन्छन् । यसका साथै हल्चोकका सवःभकु भैरव, किलागलको दी प्याखं देवी नाच, मजिपाटको मजिपाः लाखे, कुम्हा ननीका देवी नाच, भक्तपुरको महाकाली नाच र बाँदर नाच पनि देखाइरहेको हुन्छ । त्यसरी नै वसन्तपुर दरबारअगाडिको मञ्चमा दश अवतारको नाच पनि देखाइरहेको हुन्छ ।
