अहिलेकाे युगका महान उद्यमी तथा आविष्कारक हुन्, एलन मस्क, (५० वर्ष)। फोर्बसले हालै सार्वजानिक गरेको विश्वका नयाँ अर्बपतिको सूचीमा उनकाे नाम अग्रपङ्क्तिमा छ। सूचीअनुसार २ सय १९ अर्ब डलर सम्पत्तिसहित एलन विश्वकै नम्बर एक धनी बन्न सफल भएका हुन्।

सन् २०२२ मा उनले अमेजनका मालिक जेफ बेजोसलाई उछिन्दै विश्वको सबैभन्दा धनी व्यक्ति बनेका छन्। फोर्ब्सकाअनुसार गत ४ वर्षमा पहिलो पटक अमेजनका संस्थापक बेजोसलाई दोस्रो स्थानमा धकेल्दै एलन पहिलाे नम्बरमा पुगेका हुन्।

दूरदर्शी उद्यमीको रुपमा स्थापित आकर्षक व्यक्तित्वका धनी एलन पे-पल र टेस्लाका सह-संस्थापक साथै स्पेसएक्स, निउरालिंक र द बोरिङ कम्पनीका संस्थापक पनि हुन्। उनले टेस्लाकाे सीईओ र स्पेसएक्सको सीईओ/प्रमुख डिजाइनरको रूपमा काम गर्छन्।

उनको आश्यर्जनक सफलताले अन्य दूरदर्शी व्यवसायीहरू जस्तै: स्टिभ जब्स, हावर्ड ह्युजेस, हेनरी फोर्ड र विल गेट्ससँग तुलना गरिएको छ। अभावपूर्ण बाल्यकाल र पारिवारिक उतरचढावकाबीच एलनले अथक प्रयासपछि कार्य नैतिकताकाे विकास गरे जसले प्रतिहप्ता ८० देखि १ सय २० घण्टासम्म काम गर्छन्। उनी उनी दृढ, एकल दिमागको दृष्टि राख्ने व्यक्तिको रुपमा परिचित छन्।

प्रारम्भिक जीवन र शिक्षा

एलन मस्कको जन्म सन् १९७१ मा दक्षिण अफ्रिकाको प्रिटोरिया सहरमा भएको थियो। उनका बुबा इन्जिनियर थिए भने आमा मोडेल र पोषण विशेषज्ञ। तीन सन्तानमध्ये सबैभन्दा जेठा एलनका भाइ–बहिनी पनि आ-आफ्नै क्षेत्रमा सफल छन। भाइ किम्बल मस्क उद्यमी पुँजीवादी र वातावरणविद् हुन भने बहिनी टोस्का मस्क निर्माता र निर्देशक हुन्।

सन् १९८० मा उनका आमा–बाबुको सम्बन्ध विच्छेदपछि एलनको अधिकांश समय आफ्नो बुबासँग बित्याे। उमेर बढ्दै जाँदा जीवनमा उनले धेरै अप्ठ्याराहरू भोगे।

दुर्व्यवहारपूर्ण बाल्यकाल बिताएका उनी सानैदेखि किताबी किराका रूपमा चिनिन्थे। किताबको भोको उनले विश्वकोशदेखि हास्य पुस्तकहरूसम्म  गरी सबै खालका किताब पढे। उनको बौद्धिक योग्यताले उनलाई बाल्यकालमा धेरै फाइदा पुर्‍यायो। उनी अङ्ग्रेजी माध्ययमका वाटरक्लफ हाउस प्रिपरेटरी स्कूलमा पढेका थिए। पछि प्रिटोरिया ब्वाइज हाई स्कूलबाट स्नातक गरे।

प्रारम्भिक उपलब्धिहरू

एलनको लागि उज्यालो देख्ने बिन्दु थियाे, प्रविधि। १० वर्षको उमेरमा उनले कमोडोर भिआइसि- २० नामक एक सस्तो घर कम्प्युटरमार्फत् प्रोग्रामिङसँग परिचित भए। त्यसकाे केही समयअघि उनी ब्लास्टार अन्तरिक्ष आक्रमणकारीहरूको शैलीमा भिडियो गेम बनाउनमा निपुण भइसकेका थिए। उनले खेलको लागि बेसिक कोड पीसी र अफिस टेक्नोलोजी नामक पत्रिकालाई ५ सय डलरमा बेचे।

त्यतिबेला एलनले आफ्नो भाइसँग मिलेर उनीहरूको स्कुल नजिकै भिडियो गेम आर्केड खोल्ने योजना बनाए। तर, योजना रोकियाे, काम गर्ने सहरमा अनुमतिको लागि वयस्कले आवेदन दिनुपर्थ्यो, उनीलाई उमेरले छेक्याे।

कलेजका दिनहरु

१७ वर्षको उमेरमा एलन दक्षिण अफ्रिकी सेनामा सेवा गर्नबाट उम्किन क्यानाडा गए। जसको मुख्य कर्तव्य सन् १९८० को दशकमा रंगभेद लागू गर्नु थियो। पछि उनले आफ्नो आमामार्फत् क्यानाडाको नागरिकता प्राप्त गरे।

क्यानडामा उनी ओन्टारियोको किङ्स्टनमा रहेको क्वीन्स युनिभर्सिटीमा भर्ना भए। त्यहाँ उनले जस्टिन विल्सन (एक महत्वाकांक्षी लेखक)सँग भेटे। उनीहरूबीच सन् २००८ मा विवाह भयाे। तर, उनीहरूकाे सम्बन्ध लामाे समय टिक्न सकेन, सन् २०१३ मा डिभाेर्स भयाे। त्यतिबेला उनीहरूबाट पाँच सन्तान जन्मिएका थिए।

Shannon Stapleton/Reuters

अमेरिका प्रवेश

क्वीन्स युनिभर्सिटीबाट २ वर्षपछि एलन पेन्सिलभेनिया विश्वविद्यालयमा सरुवा भए। उनले २ वटा  मुख्य विषयहरू लिए। तर, त्यहाँ कुनै काम र खेल नहुँदा उनलाई रमाउन सकेनन्। एक विद्यार्थी साथीसँग मिलेर उनले १० शयन कक्षको घर किने, जसलाई तिनीहरूले नाईट क्लबको रूपमा सञ्चालन गरे।

एलनले व्हार्टन स्कुलबाट भौतिकशास्त्रमा स्नातकको साथै वार्टन स्कुलबाट अर्थशास्त्रमा स्नातक गरे। यी दुई मेजर विषयले एलनको करियारलाई दिशानिर्देश गर्‍यो। ती मध्ये भौतिक विज्ञानले उनको जीवनमा गहिरो प्रभाव पार्‍यो। उनले पछि भनेका थिए,‘भौतिकशास्त्र सोच्नको लागि राम्रो संरचना हो।’

जीवनका उल्लेखनीय उपलब्धिहरू

२४ वर्षको उमेरमा एलन स्ट्यानफोर्ड विश्वविद्यालयमा भौतिकशास्त्रमा पीएचडी गर्न क्यालिफोर्नियामा गए। त्यतिबेला सिलिकन भ्यालीमा इन्टरनेट फस्टाइरहेको थियो। एलनको मस्तिष्कमा भने उद्यमशीलताको दृश्य नाचिरहेको थियो। दुई दिनपछि उनले पीएचडी कार्यक्रम छोडिदिए।

सन् १९९५ मा कान्छा भाइ किम्बलको साथ लिएर २८ हजार डलरमा एलनले अनलाइन सहरका गाइडहरू विकास गर्न मद्दत गर्ने एउटा वेब सफ्टवेयर जिप– १ सुरु गरे। सन् १९९९ मा जिप– २ लाई कम्प्याकको अल्टाभिस्टा वेब खोज इन्जिनले ३ सय ४० मिलियन डलरमा किनेकाे थियो। सो रकम एलनले एक्सडटकम सिर्जनामा प्रयोग गरे। जसलाई बैंकिङको भविष्यमा आकार दिने उद्देश्य राखेको थियो।

एक्सडटकमको कन्फिनिटी नामक मनी ट्रान्सफर फर्मसँग गाभियो। र, परिणामस्वरूप कम्पनी पेपाल भनेर चिनिन थाल्यो। त्यसपछि एलनलाई ईबेले १.५ अर्व डलरमा किन्नुअघि कम्पनीबाट हटाइयो। यद्यपि, उनले स्टकमा १ सय ८० मिलियन डलर मूल्य छोडे।

Image tweeted by @mayemusk

त्यसपछि सन् २००४ मा एलनले टेस्ला मोटर्स चलाउन मद्दत गर्न इन्जिनियरहरू मार्टिन एबरहार्ड र मार्क टार्पेनिङसँग सामेल भए। जुन एलन एक इलेक्ट्रिक कार, टेस्ला रोडस्टर डिजाइन गर्न अभिन्न अंग थियो। यद्यपि, एबरहार्डलाई सन् २००७ मा फर्मबाट हटाइएपछि असहमतिको एक श्रृंखलापछि एलन सीईओ र उत्पादन वास्तुकारको रूपमा व्यवस्थापनको नियन्त्रणमा कब्जा गरे। उनको निगरानीमा टेस्ला संसारको सबैभन्दा लोकप्रिय र प्रतिष्ठित कार ब्रान्डहरूमध्ये  क भएको छ।

विद्युतीय सवारी साधनहरू उत्पादन गर्नुका साथै टेस्लाले सौर्यऊर्जा स्थानमा बलियो उपस्थिति कायम राखेको छ।

एलनले आफ्नो पेपालको बिक्रीबाट प्राप्त आम्दानीलाई स्पेस एक्सप्लोरेसन टेक्नोलोजी कर्पोरेशन फेला पार्नमा प्रयोग गरे। त्यसपछि स्पेसएक्स एक इन्टरस्टेलर ट्राभल कम्पनी खोले।

स्पेसएक्ससँग एलनले नासा र अमेरिकी वायुसेनासँग रकेटहरू डिजाइन गर्न र सैन्य अभियानहरू सञ्चालन गर्न उच्चप्रोफाइल अनुबंधहरू अवतरण गरे। नासासँगको सहकार्यमा सन् २०२५ सम्ममा मंगलग्रहमा अन्तरिक्ष यात्री पठाउने आफ्नो योजनाबारे एलनले बताएका थिए।

व्यापार सफलताका ६ रहस्य

एलनकाे सफलताको रहस्य के हो ? बिबिसीका संवाददाता जस्टिन रोलाटले एलनसँगको अन्तर्वार्ता गर्दा उनको व्यापार सफलताबारे ६ वटा रहस्यहरु सार्वाजानिक गरेका थिए। जुन निम्नानुसार गर्छन् :

१) पैसालाई मात्रै महत्वपूर्ण नठान्नु 
२) आफ्नो उद्देश्यको पछि लाग्ने
३) ठूलो सोच्नबाट नडराउनु
४) जोखिम लिन तयार हुनु
५) आलोचकहरूलाई बेवास्ता गर्नु
६) आफैसँग आनन्द लिनु

आज एलन एक क्रान्तिकारी आविष्कारकको प्रतीकको रूपमा चिनिएका छन। संसारले उनलाई हरेक कामको सफलताको रुपमा सोच्छन। तर, उनको व्यक्तिगत जीवन सधै उतारचढावले भरिएकाे छ। बाल्यकालमा उनले स्कुलमा दुर्व्यवहारकाे सामना गर्नुपर्याे भने पारिवारिक तनावमा लामाे समय बिताउनु पर्याे।

यद्यपि, एलनले आफ्नो सफलताको श्रेय आफ्नो प्रारम्भिक दर्दनाक अनुभवहरूलाई दिन्छन्। प्रतिकुलतामाथि उनी विश्वास गर्छन्। तर, उनको पीडा मात्रै सफलताको कारण होइन, उनी आफैमा अविश्वसनीय जोश र बौद्धिक व्यक्ति हुन्।

जब एलन अष्ट्रेलिया बिदामा जाँदै थिए, पेपालको बोर्डले उनलाई बर्खास्त गर्यो। एलनले वर्षौंपछि सन् २००० को अन्तमा ‘यो बिदाको समस्या हो,' आफ्नो दुर्भाग्यपूर्ण यात्राको बारेमा फर्च्यूनलाई भनेका थिए। तर, एलनका लागि चीजहरूले काम गर्यो। जब २००२ को अन्तमा ईबेले पेपाल किन्यो उनले अर्को पराजय भाेग्नु पर्याे।

सन् २००८ मा वित्तीय संकटले गम्भीर रूपमा आफ्ना विकल्पहरूलाई सीमित गर्दै उलनले व्यक्तिगत रूपमा टेस्लालाई आर्थिक टाट पल्टनबाट जोगाए। उलनले टेस्लामा ४० मिलियन डलर लगानी गरे। र, कम्पनीलाई थप ४० मिलियन डलर ऋण दिए। उनी साेही वर्ष कम्पनीकाे सीईओमा नियुक्त भए।

व्यापारिक जीवनसँगै एलनको व्यक्तिगत जीवन पनि उथलपुथलमा थियो। एलन र उनकी श्रीमती जस्टिन (एक क्यानेडियन लेखक)बीच सन् २००८ सम्बन्ध विच्छेद भयो।

THEO WARGO/GETTY IMAGES

एलनले त्यसपछि अभिनेत्री तालुलाह रिलेसँग डेट गर्न थाले। तिनीहरूले २०२१ मा विवाह गरे। त्यसपछि २०१२ मा सम्बन्ध विच्छेद गरे। जुलाई २०१३ मा तिनीहरूले पुन: विवाह गरे। २०१६ मा रिलेले सम्बन्ध विच्छेदको लागि दायर गरेकाे मुद्दाकाे अक्टोबरमा फैसला भयाे। त्यसपछि एलनल ‘एक्वाम्यान’ अभिनेत्री एम्बर हर्डलाई डेट गरे। तर, दुई वर्षको डेटिङपछि २०१७ मा ब्रेकअप भयो।

राजनीतिक दृष्टिकोणले पनि उनको केही वर्ष अलि चट्टानी रह्यो। एलन राष्ट्रपति ट्रम्पको व्यापार सल्लाहकार परिषदमा सामेलमा भए। यो कदमले सार्वजनिक रुपमा ठूलो प्रतिक्रिया निम्त्यायो। उनले सुरुमा यो कदमको बचाउ गरे तर ट्रम्पले जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी पेरिस सम्झौताबाट अमेरिकालाई बाहिर निकालेपछि उनले राजीनामा दिए। २०१८ को वसन्तमा एलनको व्यक्तिगत जीवनमा नयाँ विकास भएको थियो।

पर्याप्त रियल इस्टेटका मालिक भए पनि उनी कुनै घरकाे मालिक छैनन्। आफ्नो सबै भौतिक सम्पत्ति बेच्ने छन्। उनले कथित रूपमा आफ्नो क्यालिफोर्नियाका धेरै सम्पत्तिहरू बेचेका छन्।

Getty Images

एलनले पैसालाई त्यति महत्व दिँदैनन्। वास्तवमा उनले स्पष्ट रूपमा भनेका छन्,‘पैसाले कसैलाई केही फरक पर्दैन।’ बरू उनले आफ्नो जीवनका मुख्य उद्देश्य र मिशनहरू पूरा गर्ने कुरामा बढी जाेड दिन्छन्। त्यसो भए, एलनलाई सफल हुन मद्दत गर्ने कुरा भनेको प्रतिबद्धता र अलौकिक कार्य नैतिकता हाे। उनले आफ्नो कामको नैतिक इच्छालाई निम्न ट्विट उद्धरणको साथ जोड्दछ :-

नरक जस्तै काम, मेरो मतलब तपाईंले हरेक हप्ता ८० देखि १०० घण्टा काम गर्नुपर्छ। यसले सफलताको सम्भावनालाई सुधार ल्याउँछ। यदि अरू मानिसहरूले हप्तामा ४० घण्टा कार्यसमय राखेका छन् र तपाईंले १०० घण्टा राख्दै हुनुहुन्छ भने तपाईंले उस्तै काम गरिरहनुभएको भए पनि चार महिनामा जुन काम तपाईं हासिल गर्नुहुनेछ तिनीहरूलाई एक वर्ष लाग्छ।

अन्तमा एलनलाई यति धेरै सफलता पाउन मद्दत गर्ने मुख्य पक्ष भनेको उनको जोखिम उठाउने इच्छाशक्ति हो। वास्तवमा उनको सम्पूर्ण करियर एकपछि अर्को ठूलो जोखिम लिने श्रृंखला हो। वास्तवमा आफ्ना विचारहरूलाई वास्तविकतामा परिणत गर्नको लागि उनको निडर दृष्टिकोण र ती विचारहरूलाई कार्यान्वयन गर्न उनले चालेको निडर कदम नै एलनको सफलताको मुख्य कारण हुन्।

प्रत्यक वर्ष विश्वका धनाढ्यहरूकाे सूची तलमाथि भइरहन्छ। तर, एलन शताव्दिकै एक असाधारण, महान उद्यमी, क्रान्तिकारी आविष्कारककाे प्रतीकको रुपमा इतिहासमा नाम दर्ज गरेका छन।

एजेन्सीहरूकाे सहयाेगमा