३० वर्षे पञ्चायतकालीन ‘मिसन पत्रकारिता’ लोकतन्त्र प्राप्तिका लागि एउटा अभियान थियो। तर, ३१ वर्षे बहुदलकालीन मिसन पत्रकारितामा दलगत, गुटगत र व्यक्तिगत प्रोपगन्डा गरेर कस्तो पत्रकारिता गरिएको हो?
‘मिसन पत्रकारिता’ शब्दावली पञ्चायतकालदेखि चल्तीमा छ। अङ्ग्रेजी शब्द ‘मिसन’ र नेपाली ‘पत्रकारिता’ को संयोजनबाट बनेको यस वर्णसङ्कर शब्दले राजनीतिक अभीष्ट सिद्धिका लागि गरिने पत्रकारिता भन्ने अर्थ दिन्छ। वरिष्ठ पत्रकार श्रीरामसिंह बस्नेतको पुस्तक पत्रकारिताका आयाममा ‘मिसन जर्नालिज्म’ को नेपाली रूपान्तर ‘निर्दिष्ट लक्ष्यमुखी पत्रकारिता’ लेखिएको छ।
तर, यो शब्दावलीलाई अङ्ग्रेजी शब्दकोशले चिन्दैन। अङ्ग्रेजीमै खोज्नुपरे ‘मिसन अफ जर्नालिज्म’ भन्नुपर्छ। सन् १९६० दशकको सेरोफेरोमा ‘मिसन जर्नालिज्म’ शब्दावली नेपाल बाहेक अन्यत्र प्रचलनमा देखिंदैन।
संसारभरि नै राजनीतिक उद्देश्य प्राप्तिका लागि अखबार, रेडियो, टेलिभिजन लगायत सञ्चार माध्यमको प्रयोग हुन्छ। अमेरिका, बेलायत, फ्रान्स, जर्मनी, भारत सबैतिर लोकतन्त्र प्राप्तिका लागि अखबारको उपयोग भएको पाइन्छ। फ्रान्सका सम्राट् नेपोलियन बोनापार्टले ‘एक हजार हतियारधारी सेनाभन्दा चार वटा विरोधी अखबार शक्तिशाली हुन्छ’ त्यसै भनेका होइनन्।
भारतमा सन् १९२० को दशकदेखि गान्धी, नेहरू लगायत नेताहरूले अङ्ग्रेजहरूलाई भारतबाट हटाउन पत्रपत्रिका प्रकाशन गरी सर्वसाधारण माझ जनचेतना जगाउने प्रयास गरेका थिए। गान्धीको आन्दोलन अहिंसात्मक र शान्तिपूर्ण भएकाले अङ्ग्रेजका कर्तुतहरूको पर्दाफास गरी स्वतन्त्रता आन्दोलन प्रति जनमत बनाउन अखबार सबैभन्दा प्रभावकारी अस्त्र थियो। त्यस ताका राजनीतिक अभीष्टका लागि अखबारको प्रयोगलाई कुनै बेनामे कविका निम्न पङ्क्तिले पुष्टि गर्छन्-
