फागुन ७ गते देशमा राणा शासन हटेर प्रजातन्त्र प्राप्त भएको सात दशक पुगेको छ। १९०३ सालको कोतपर्व र भण्डारखाल पर्वपछि देशको राजकीय सत्ता हत्याउँदै श्री ३ जंगबहादुर राणाले जहानियाँ शासन सुरु गरेका थिए। यो क्रम उनका उत्तराधिकारीहरूमार्फत मुलुकमा १०४ वर्ष लम्बियो। दैवीशक्तिको दुहाई दिँदै वंशानुगत विरासतको आधारमा शासनसत्तामाथि हालीमुहाली गर्दै आएका राजाहरूको अवस्था नै दयनीय बनेको त्योबेला जनताको हालत कति नाजुक थियो, सहजै अनुमान गर्न सकिन्छ।
राणाकालीन समयमा जनतामाथि लादिएको हरेक अत्याचारको साक्षी मुलुकको इतिहास त छँदैछ, यसबाहेक लेखक तथा विश्लेषकहरूमार्फत त्यो कालो इतिहासका कष्टपूर्ण तथ्यहरू नयाँ पुस्तामा निरन्तर प्रवाहित भइरहेको छ। निःसन्देह राणाकाल नेपाल र नेपालीका लागि क्रुर कालखण्ड त थियो नै, तर त्यो अत्याचारी युगको अन्तरकुन्तरमा तत्कालीन देश र समाजलाई सकारात्मकतातिर डोर्याउने युगान्तकारी कामहरू पनि भएका थिए। भीमबहादुर पाँडेको ‘त्यस बखतको नेपाल’ तथा इ–रोजको ‘नेपाल स्ट्राटेजी फर सर्भाइभल’ लगायतका पुस्तकमा ती पक्षहरू केही हदसम्म समेटिएका छन्।
