डा. तारालाल श्रेष्ठ
पहिचान सबैलाई प्यारो हुन्छ । पीडकलाई पनि आफ्नो पहिचान प्यारो छ । पीडितलाई पहिचान अझ प्यारो हुन्छ । सुखका भन्दा दुःखका दिन बढी स्मरणीय भएझैं । सुखान्तभन्दा दुःखान्त कथानकमा बढी ‘कथार्सिस’ रहेझैं ।
उत्पीडित समुदायलाई पहिचान बढी प्यारो हुन्छ । पीडाबीच बाँचेको प्यारो पहिचान सुन्दर हुन्छ । उत्पीडनको पराकाष्ठा पचाएर पनि अस्तित्वमा रहेका आदिवासी जनजातिको जीवन पद्दति प्राकृतिक छ । उनीहरुको संस्कृति प्रकृति जत्तिकै सुन्दर छन् ।
उदाहरणहरु एक होइन अनेक छन् । यद्यपि, नेपालमा पहिचान सौन्दर्यलाई अदृश्यकरण गर्न निश्चित समूह अझै सक्रिय छन् । उनीहरु आदिवासी जनजाति पहिचानको सौन्दर्यलाई ‘कुरुपीकरण’ गर्न सफल छन् । यसका पछाडि आधारभूत तीन कारण छन् ।
पहिलो कुरा’ ‘पहिचान’ शब्द सुन्नेवित्तिकै पिनास हुने जमात छन् । बाहुनवादलाई शिरमा र राष्ट्रवादलाई काँधमा बोकेका उनीहरु वर्चश्वशील छन् । मिडिया, वौद्धिक समाज, प्राज्ञिक, राजनीतिक, प्रशासनिक सबै तहतप्कामा उनीहरुको पहुँच छ ।
उनीहरु ‘पहिचान’लाई ‘अराजक’ आदिवासी जनजाति आन्दोलनको पर्यायवाची मान्छन् । यदि वैकल्पिक पहिचान सौन्दर्य स्थापित गराइयो भने बाहुनवादी वर्चश्व बच्नेवाला छैन । पहिचान जस्तो सुन्दर शब्दलाई सहजै ‘कुरुप’ देखाइदिन्छन् ।
आदिवासी जनजाति पहिचान सौन्दर्य सानो ऐच्छिक विषय होइन । यो वृहत् विषय हो । यो लघुताभाषको विषय हुँदै होइन । यो मौलिक पहिचान सौन्दर्यलाई प्राज्ञिक ढंगले अन्तर्राष्ट्रियकरण गर्ने विषय हो । यो प्राज्ञिक संस्थाहरुको समेत ‘डिकलोनाइज’ गर्ने अभियान हो ।
पहिचान बिम्ब विखण्डनकारी अराष्ट्रिय तत्वको रुपमा उभ्याइदिन्छन् । मूलधारीय मिडिया, प्राज्ञिक तथा बौद्धिक बजार सबैतिर पहिचानको विम्व डरलाग्दो देखाइदिएपछि भीडले स्वीकार्छ ।
