लक्ष्मीप्रसाद उपाध्याय
गत वर्ष नेपालको चितवनमा विश्व रेञ्जर सम्मेलन आयोजना गरिएको थियो । सम्मेलनमा भाग लिन फिनल्याण्डका वन तथा वातावरण अध्येता पावेल तुराक्का नेपाल आउनुभएको थियो । त्यसबखत उहाँले निकै संवेदनशील अनि भावुक भएर भन्नुभएको थियो– विश्वकै एक दुर्लभ अनि सुन्दर प्राणी एकसिङ्गे गैँडाले बास गर्ने ससानो ठाउँ ठूल्ठूला चुनौतीले घेरिएको देख्दा मन निकै दुःख्यो । मानिस यति नराम्रो प्राणी रहेछ कि उसले आफ्ना लागि अरू कसैको चिन्ता गर्दाेरहेनछ । अब चितवनमा गैँडाको बासस्थानमा सुधार भएन भने यो प्राणी लोप हुनसक्ने सम्भावना देखियो । यो संवेदनशीलता ठीक समयमा अनुभव हुन सकेन भने पछि पछुताएर फाइदा नहुन सक्छ ।
सम्मेलन हुनु एक हप्ताअघि नेपाल आइपुगेका अर्का सहभागी जापानका अकिहिरो तामाले पोखराका सबै ताल क्षेत्र, बर्दिया र पर्सा राष्ट्रिय निकुञ्जको समेत भ्रमण गर्नुभएको थियो । तामाले निकुञ्जभित्र सुक्दै गएको एक प्राकृतिक ताल (आहाल) मा पानीबिना छटपटिइराखेको गैँडाको तस्बिरसहित ट्वीट गर्दै नेपालको सिमसार क्षेत्रमा भइरहेको नोक्सानीप्रति सजग हुन विश्व समुदायलाई आह्वान पनि गर्नुभयो । उहाँले ट्वीटमा लेख्नुभएको थियो– उचित समयमा उचित सजगता लिन सकेनौँ भने भोलिका दिनमा हामीसँग यहाँको जैविक विविधताको केबल तस्बिर मात्र हुनेछ । तस्बिर सजीव होइनन्, निर्जीव रङ्गीन तस्बिर हेरेर पछिल्लो पुस्तालाई के जवाफ दिने भन्ने चिन्ता अहिले नै लिन सक्नुपर्छ ।
