२०७३, पुस अन्तिमतिरको कुरा।

डिलाराम खनाल रुपन्देहीको पब्लिक माध्यमिक विद्यालयमा प्रधानाध्यापक भएर गएका थिए।

सियारी गाउँपालिकास्थित उक्त स्कुलको जिम्मेवारी सम्हालेलगत्तै उनी छात्राहरूको व्यवहार देखेर छक्क परे।

त्यहाँ हरेक दिन पाँच/छ जना छात्रा अनुपस्थित हुन्थे। अरू छ/सात जना खाजा घन्टी बज्नेबित्तिकै टाप कस्थे। यसरी दिनकै १५ जनासम्म छात्राले आधा वा पूरै पढाइ छाडेको देखेर उनलाई अचम्म लाग्यो।

पढाइमा रूचि नभएर हो? वा, घरको कामले नभ्याएर?

उक्त स्कुलमा ९६ प्रतिशतभन्दा बढी विद्यार्थी मधेसी मूलका छन्। अर्घाखाँची घर भएका खनाललाई लाग्यो, 'कतै छोरीलाई स्कुल पठाएर के गर्ने भन्ने मानसिकताले त होइन?'

उनले विद्यार्थी तथ्यांक हेरे। 

हजारभन्दा बढी विद्यार्थी भएको स्कुलमा पाँच सय हाराहारी छात्रा। जुन ठाउँको स्कुलमा आधाजति छात्रा छन्, त्यहाँका अभिभावक छोरीलाई पढाउन विभेद गर्छन् भनेर कसरी भन्ने?