हिन्दू धार्मिक परम्पराअनुसार जन्मदेखि मृत्युपर्यन्त मानिसका सोह्र संस्कार हुन्छन्। तीमध्ये गुरुकुलबाट समावर्तन (फर्कनु) पछि १५औं नम्बरमा पर्ने परिणय सूत्र (विवाह) संस्कारलाई महत्वपूर्ण मानिन्छ। गृहस्थ आश्रमको प्रवेशद्वार हो, विवाह संस्कार। ‘वह्’ धातुमा ‘वि’ उपसर्ग लागेर बनेको ‘विवाह’ शब्दले कुनै पनि व्यक्तिले ब्रह्मचर्य आश्रम पूरा गरी गृहस्थ आश्रम वहन गर्न सक्छ भन्ने बुझाउँछ।
शास्त्रीय विधिले वर र वधू मिलाउने कार्यलाई विवाह भनिन्छ। ‘वरितुं योग्यः वरः’ अर्थात् जो योग्य, श्रेष्ठ र उत्तम छ, ऊ नै वर हो। यसो पनि भनिएको छ, ‘बध्नाति वरं इति वरः’ अर्थात् आफ्नो पतिलाई असल आचरण देखाएर वशमा पार्नुपर्छ। यसले के प्रस्ट्याउँछ भने कुनै पनि व्यक्ति उमेर पुगेको तथा हरेक दृष्टिकोणले योग्य हुनैपर्छ विवाहका लागि।
