संघीयता कार्यान्वयनको डेढ वर्षको अवधि संघीयताको प्रभावकारिता मूल्यांकनका लागि पर्याप्त छैन, यद्यपि हामी उन्मुख भइरहेको दिशाको प्रवृत्तिगत विश्लेषण भने गर्न सकिन्छ।

यस अवधिमा दुवै खाले प्रतिक्रियाहरू देखा परेका छन्। उत्पन्न समस्या, मतभिन्नता या आंशिक विकृतिलाई आधार बनाएर एकखाले व्यक्तिहरू यसलाई संघीयताकै असफलताका रूपमा चित्रण गर्दैछन्। तर राज्यप्रणाली जस्तो गम्भीर विषयलाई बारम्बार परीक्षणको विषय र नेपाललाई प्रयोगशाला बनाउनु हुँदैन, तसर्थ कमजोरी सच्याएर संघीयतालाई हरहिसाबले सफल बनाउनु पर्छ भन्ने आमधारणा प्रबल छ।

यही सिलसिलामा, नेपालमा संघीयताको अध्ययन र अहिले देखा परेका समस्या समाधानमा संघीयता र स्थानीय विकासका अध्येता-विश्लेषक विनोद न्यौपानेको पुस्तक ‘नेपालमा संघीयता र राजनीतिक-आर्थिक वहाव’ (२०७५) महत्वपूर्ण सन्दर्भ सामग्री बन्न सक्छ।