नेपालको सौम्य शक्तिः शान्ति क्षेत्रदेखि बहुपक्षीयतावादसम्म

हिमाल खबर

डा. विवेक चन्द

बहुपक्षीयतावाद प्रति समर्पित खेलाडीका रूपमा, शान्ति मिसन मार्फतबाट तथा अन्तर्राष्ट्रिय सन्धि-सम्झौताको पक्षधर राष्ट्रका रूपमा नेपालले आफ्ना विकास साझेदारको मूल्य-मान्यतासँग साझेदारी गर्दै सौम्य शक्ति विस्तार गर्नसक्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिको अवयवका रूपमा शक्तिलाई देशको अर्थव्यवस्थाको आकार अथवा सैन्य सामथ्र्य वा ती दुवैको संयोजनमा परिभाषित गरिन्छ। यद्यपि, शक्तिका अन्य स्वरूप जस्तै, आर्थिक प्रणाली र सांस्कृतिक प्रभाव पनि मानव इतिहासको माध्यमबाट अस्तित्वमा छन्। बदलिएको अन्तर्राष्ट्रिय राजनीतिक परिस्थितिमा शीतयुद्धको समाप्ति पश्चात् यस्ता शक्तिको विषयमा अध्ययन शुरू गरिएको हो।

अमेरिकी राजनीतिक वैज्ञानिक जोसेफ नाईले ‘सफ्ट पावर’ (सौम्य शक्ति) को अवधारणालाई औपचारिकता दिएका थिए। उनले जबर्जस्ती वा आर्थिक लाभको सट्टा आकर्षणको माध्यमबाट चाहेको कुरा प्राप्त गर्नु भनी सौम्य शक्तिलाई अर्थ्याएका छन्।

कुनै देशको सौम्य शक्तिको उपयोग उसको विचारधारा, आर्थिक दृष्टिकोण वा संस्कृतिलाई नक्कल वा अनुसरण गर्ने अर्को देशको इच्छालाई आकार दिन गरिन्छ। यो सैन्य वा आर्थिक प्रतिबन्ध जस्तो जबर्जस्तीको साधनमा जोड दिने ‘हार्ड पावर’ भन्दा अलग्गै हुन्छ।

 

प्रकाशित मिति: : 2021-10-23 06:56:00

प्रतिकृया दिनुहोस्