कविता भावनाको कलात्मक अभिव्यक्ति मात्र होइन, होइन फगत कोरा शब्दहरूको सङ्गालो मात्रै। यो त आफैँमा जागरण पनि हो। चेत पहिल्याउने बाटो पनि हो। कविता आफैँमा नदी हो, निरन्तर चेतना प्रवाहित हुने नदी। अर्को नदी अर्थात् कालीगण्डकी। यी दुई नदीलाई जोड्ने प्रयत्न गरेका छौं हामीले।

नेपालका मात्रै होइन, विश्वकै नदीहरूमाझ छुट्टै विरासत बोकेको नदी हो कालीगण्डकी। ऋषिहरूले सिद्धि र मुक्ति प्राप्तिका लागि र विज्ञहरुले पर्यावरणका लागि कालीगण्डकी बहाव क्षेत्रलाई अति उत्तम मानेका छन्। पारिस्थितिक प्रणालीको उपयोगिताले पनि कालीगण्डकी आफैंमा विशिष्ट नदी हो। यससँग लाखौं मानिसहरुको जीवन जोडिएको छ। स्थानीयका निम्ति जीवन मात्र होइन, जन्मदेखि मृत्युसम्मको जीविका र संस्कार जोडिएको छ।

दुर्भाग्य, अहिले कालीगण्डकीमाथि विभत्स अवैध दोहन चलिरहेको छ। कालीगण्डकीको पवित्र जल प्रतिदिन प्रदुषित बन्दै गएको छ भने नदीमा जलमात्रा पनि पनि घट्दो छ। नदीको सभ्यता, पर्यावरण र जिविकामाथि गम्भीर संकट पैदा हुने गरि गरिने दोहनका कारण घाटहरू विस्थापित बनेका छन्।

दामोदरकुण्ड–मुक्तिनाथदेखि कालीगण्डकीसँगै बगी आउने प्रशिद्ध शालिग्राम शिला डोजरले उत्खनन गरी गिट्टीमा परिणत हुँदैछ। नदीलाई नदीकै बाटो हिँड्न नदिँदाको परिणाम हामीले भोगिरहेका छौँ। यस्तै हस्तक्षेप कालीमाथि भइरहने हो भने त्यसले निम्त्याउने सङ्कट कल्पना बाहिरको छ।

त्यसैले, कालीगण्डकी नदीको वैविध्य (धार्मिक, साँस्कृतिक, भौगर्भिक, जैविक, प्राकृतिक, जनजिविका) लाई आममानिसका बीच परिचित गराउन र यसले बेहोर्दै आएको भयावह सङ्कटलाई विभिन्न विधामार्फत चेतना फैल्याउने अभियान आरम्भ भएको छ।

त्यसलाई कवितामार्फत मुखरित गर्न ’कालीगण्डकी बचाऔँ अभियान’ले 'नदी सप्तक श्रृङखला' (आन्दोलन कविता) सुरू गरेकाे छ।

यस अन्तर्गत चाैथाे श्रृंखलामा कवि नवराज कार्कीकाे कविताः

कालीगण्डकी: चार टुक्रा 

(१)
ओरालो छ यात्रा जीवनको, नदीजस्तै 
अविरल बहन्छ नदी पनि, दिनजस्तै 
नदी उही हो,  दिन उही हो, तर हैन
नयाँ लाग्छ हरेक दिन, त्यो नदीजस्तै ।

(२)
थाहै छ, के हुन्छ यदि, नदी बहुलायो भने 
नदी पनि बहुलाउँछ नि, मान्छे बहुलायो भने 
आफ्नै सुरमा बग्न देऊ, पवित्र गंगालाई 
नदी रिसाउँछ थुन्यो भने, कतै कोट्यायो भने ।

(३)
गाईलाई पूजा गर्नेकै गाईहरू कुपोषित छन् 
नदीलाई पूजा गर्नेकै नदीहरू प्रदूषित छन् 
केही भएन खै ?  पूजा र प्रवचनले 
जहाँ रामहरू उपेक्षित छन्  र रावणहरू विभूषित छन्।

(४)
माया हो छेपाराले चाटीचाटी, दर्शन ढुंगालाई चम्काउँछ 
माया हो  छालले काटीकाटी, कालीले शालिग्राम बनाउँछ 
चोटहरु तिखो छिनाकै भए पनि, मायैमायामा दिनाले
ढुंगो पनि मूर्ति बनेर मुस्कुराउँछ। 

यसलाई पाेस्टरमा पनि पढ्न सकिन्छः