आज मे २९, २०२१। वर्षका हिसाबले सगरमाथा आरोहणको प्रयास आरम्भ भएको एक शताब्दी पूरा भएको छ। विख्यात एल्पिनिष्ट जर्ज हर्बर्ट लि. मेलोरी सम्मिलित टोलीले दार्जीलिङबाट ‘ब्रिटिस माउन्ट एभरेष्ट रिकोनोसेन्स एक्स्पेडिसन’मार्फत मे १८, १९२१ देखि सर्वप्रथम तिब्तत तर्फबाट सगरमाथा आरोहण अभियान आरम्भ गरेको थियो। मेलोरी पहिलोपटक सेप्टेम्बर २३ मा नर्थकोलको २३,०३० फिटसम्म पुगेका थिए।
सन् १९२२ मा जनरल चाल्र्स जी. ब्रुसको नेतृत्वमा ‘१९२२ ब्रिटिस माउन्ट एभरेष्ट एक्स्पेडिसन’ आरम्भ भएको थियो। जसमा मेलोरीले प्रस्ताव गरेको मार्गमा नै टोली अघि बढेको थियो। मे २२ मा मेलोरी उत्तरी किनारको २६,८०० फिटसम्म पुगेका थिए। यो उचाईमा मानव पहिलोपटक पुगेको थियो। यसैक्रममा नर्थकोल माथि हिमपहिरोमा परेर भरियाहरूको एक समूहका ७ जनाको मृत्यु भएपछि अन्तिम बेलामा उक्त आरोहण स्थगित गरिएको थियो।
ठुलो संख्यामा भएको मानवीय क्षति र आर्थिक अभावका कारण सन् १९२३ मा आरोहण स्थगित भएको थिो। अघिल्लो दुई वर्ष महिनौं हिमालयमा बिताएका मेलोरी अवसरको सदुपयोग गर्दै न्यूयोर्क पुग्छन्। १८ मार्च १९२३ को न्यूयोर्क टाइम्समा ‘क्लाइम्बिङ माउन्ट एभरेष्ट इज वर्क फर सुपरमेन’ शीर्षकमा उनको अन्तर्वार्ता प्रकाशित भयो।
मेलोरीलाई सोधिएको थियो– ‘तपाईं किन माउन्ट एभरेष्ट चढ्न चाहनुहुन्छ ?’
‘बिकज इट्स देअर’ मेलोरीले उत्तर दिएका थिए। यसलाई नेपालीमा आजसम्म ‘किनकि यो त्यहाँ छ’ भन्ने उल्थामात्र गरेर छाप्ने काम भयो, बृहत रूपमा अथ्र्याउने काम भएन।
उनको यो उत्तरमा :–
– एभरेष्ट बेलायतको खोज भएकाले बेलायतीले नै पहिला चढ्नुपर्छ भन्ने मान्यता,
– पर्वतारोहणमा विश्वका लागि एउटा उदाहरण बेलायतले नै स्थापित गर्नुपर्छ भन्ने चाहना र
– अघिल्ला दुई आरोहणका अनुभव संगालेकाले आफू शिखरमा पुगेरै छाड्ने मेलोरीको उच्च आत्मविश्वासको वर्णन पनि थियो।
