विजयलाल श्रेष्ठ
राणा शासनको प्रशासनतन्त्रमा जागिरे डिल्लीबजारका भक्तलाल श्रेष्ठका दुई श्रीमतीबाट जम्मा १६ सन्तान भए । भक्तलाल श्रेष्ठकी जेठी श्रीमती तुलसीमायाका आठ सन्तानमध्ये जेठा छोरा हुन्, गंगालाल । सरकारी कर्मचारी भएका कारण भक्तलालको सरुवा भइरहन्थ्यो । त्यसै क्रममा जेठो सन्तान गंगालालको जन्म वि.सं. १९७५ मा रामेछापको मन्थलीमा भएको हो ।
बालक गंगालालको शिक्षा सुरुमा परिवारभित्रै तथा पछि भारतस्थित कलकत्ता र त्रि–चन्द्रमा भयो । न्यायप्रेमी एवं जागरुक किशोर गंगालालले म्याट्रिक परीक्षा दरबार हाइस्कुलबाट गरेपछि त्रि–चन्द्र कलेजमा विज्ञान विषय पढ्न थाले । त्यही क्रममा राजनीतिक तथा सामाजिक गतिविधिमा सक्रियता जनाएको अभियोगमा १९९५ कात्तिक २ गते उनी पक्राउ परे । अन्ततः गंगालाललाई निर्दयतापूर्वक फाँसीको सजाय सुनाइयो ।
त्यतिबेला उनको उमेर जम्मा २२ वर्ष कटेको थियो । कान्छो शहीदको रूपमा गंगालाल नेपाली समाजमा सदैव उच्च आस्थाका साथ सम्मानित छन् ।
‘शहीद दिवस–२०७७’को अवसरमा गंगालाल परिवारका एकमात्र जीवित कान्छा भाइ विजयलाल श्रेष्ठ (८६) सँग गरिएको कुराकानी :
हाम्रा बुबाको दुई आमामध्ये जेठी आमा तुलसीमायाको हामी आठ सन्तान थियौं । त्यसमध्ये म कान्छो हुँ । जेठा गंगालाल, माइला पुष्पलाल, काइँला गौरीलाल, साहिँला देवीलाल र कान्छो म, विजयलाल हुँ । परिवारकै जेठो छोराको रूपमा गंगालालको जन्म वि.सं. १९७५ मा रामेछाप जिल्लाको भँगेरी गाउँमा भएको थियो । बाल्यकालको शिक्षा आमाबुबाबाटै लिएपछि आफ्ना काकासँगै भारतको कोलकातामा बसी तीन वर्ष पढेपछि दाइ गंगा काठमाडौं नै फर्कनुभयो ।
वि.सं. १९९४ मा उहाँले दरबार हाइस्कुलबाट पहिलो श्रेणीमा म्याट्रिक (तत्कालीन एसएलसी) उत्तीर्ण गर्नुभयो र त्रि–चन्द्र कलेजमा विज्ञान विषय (आईएस्सी) पढ्दै हुनुहुन्थ्यो । गंगालाल कलाकार तथा त्यतिबेलाको महावीर संस्थाका क्रियाशील कार्यकर्ता हुनुहुन्थ्यो । महावीर संस्थाबाट निरंकुश राणाविरोधी क्रियाकलापहरू हुन्थे । राणा सरकारले गंगालाललाई शुक्रराज शास्त्रीको सभाबाट १९९५ साल कात्तिक २ गते राणा शासनविरुद्ध बोलेबापत प्याफलबाट पक्राउ गर्यो । पहिलोपटक त उहाँ छुट्नुभयो । पछि दशरथ चन्दको संगतबाट प्रजापरिषद्को सदस्यता लिनुभई राणा शासनविरोधी गतिविधिमा पूर्णकालीन सक्रिय हुनुभयो ।
