सन् १९८२ तिर हुनुपर्छ। भारत, बिहारको सीमावर्ती शहर सीतामढी पुगेको थिएँ।
रघुवंशप्रसाद सिंह (रघुवंश बाबू) लोहिया आश्रममा छन् भन्ने थाहा पाएर साथीहरूसँगै भेट्न गएँ। उनी स्थानीय राधाकृष्ण गोयन्का कलेजमा गणितको अध्यापन कर्म छाडेर राजनीतिको रंगमा रंगिसकेका थिए।
रघुवंश बाबूको कुरा देहाती अन्दाजलाई विद्यार्थीहरू खूब मन पराउँथे। हामी त्यहाँ पुग्नुमा एउटा महत्वपूर्ण आकर्षण यो पनि थियो।
त्यो दिन उनले हामीलाई ‘सातु महात्म्य’ सुनाए। सातुले सार्वजनिक सेवामा रहेकाहरूको अर्थतन्त्रलाई भरथेग गर्दै तागत दिने पक्षहरू बारे रोचक शैलीमा सुनाए। घण्टौं मन्त्रमुग्ध भएर सुनियो, सिनेमा हेरे जस्तै।
हिंड्ने बेलामा उनले हाम्रो परिचय लिए। ‘म नेपाली हो’ भन्ने, थाहा पाएपछि उनले भनेको अहिले पनि झल्झली सम्झन्छु — ‘अरे नेपालबा के राजा, बजा दिया है जनतबा के बाजा।’ उनको सुझाव थियो, ‘पढाइ–लडाइँ, साथ–साथ।’
उनी हाजिरजबाबी थिए। एकपटक चुनावको मतगणना हुँदै थियो। शिवहर क्षेत्रबाट बाहुबली रघुनाथ झाका प्रशंसकहरूले नारा लगाउन थाले– ‘शेरे बिहार जिन्दावाद।’ कसैले गएर उनलाई यसबारे बताए। त्यतिखेर उनी बिहार विधानसभाका लागि ‘बेलसंड’ बाट प्रतिस्पर्धी थिए। तत्काल नारा फुराए– ‘तू खुद को शेर समझता है, तो बेलसंड बाला पसेरी है।’
राजनीतिमा यिनी माथि उक्लिएसँगै, अनेकौं किस्सा पनि फैलन थाल्यो।
पंचायतकालमा भएका संघर्षमा नेपाली राजनीतिकर्मीहरूको ओहोरदोहोर र वास सीमावर्ती भारतीय क्षेत्रमा भई नै रहन्थ्यो। प्रसिद्ध समाजवादी नेता कर्पुरी ठाकुरका सहयात्री यिनी जहिले पनि नेपालको लोकतान्त्रिक संघर्षमा सहयोगी रहे।
पछिल्लो पटक मधेश आन्दोलनका क्रममा पनि उनको सक्रिय साथ र सहयोग आन्दोलनकारीलाई थियो। यद्यपि तिनका नेता लालु यादव भने चुप बसेका थिए। लालु स्वयंले यस पंक्तिकारलाई भनेका थिए– “यो त अर्को मुलुकको आन्तरिक संघर्ष हो, म केही बोल्दिनँ।”
