डा. खिमलाल देवकोटा
विशेषगरी आन्तरिक विद्रोह र असन्तोषलाई सम्बोधन गर्ने उद्देश्यले बीसौं शताब्दीमा थुप्रै एकात्मक देशहरू संघीयतामा गएका हुन । लामो सशस्त्र द्वन्द्वको व्यवस्थापन गर्ने क्रममा इथियोपियाले मात्रै होइन सुडान, कंगो र इराकले पनि संघीय ढाँचाको संविधान निर्माण गरेका हुन् । एकात्मक राज्यलाई संघीयतामा परिवर्तन गर्दा थुप्रै कठिनाइ र चुनौती व्यहोर्नुपरेका दृष्टान्तहरू छन् । जातीय-समुदायका आधारमा संघीय बनेको र सुरुताका ३ वटा मात्र प्रदेश रहेको नाइजेरियामा अहिले ३६ वटा प्रदेश छन् ।
अंग्रेजहरूले प्रायः एकीकृत गरिसकेको भारत सामाजिक, सांस्कृतिक, भाषिक र भौगोलिक आदि विभिन्न आधारमा संघीय राज्य भएको छ । प्रारम्भमा १४ वटा प्रदेश (राज्य) द्वारा बनेको संघीय भारतमा हाल २८ वटा राज्य र ८ वटा केन्द्र शासित युनियन टेरिटोरी छन् ।
