राजकुमार दिक्पाल
नेपालका प्रधानमन्त्रीमध्ये जंगबहादुर राणाले लामो समय शासन चलाए । आफूले ‘श्री ३’ को श्रीपेच पहिरिएर ‘श्री ५’ लाई खोपाको देउता बनाए । उनैले शुरू गरेको जहानियाँ शासन १०४ वर्षको आयु बाँचेर अन्त्य भयो ।
जंगबहादुरले गरेका कामहरूमध्ये अंग्रेजलाई रिझाएर नयाँ मुलुक (बाँके, बर्दिया, कैलाली र कञ्चनपुर) नेपालमा फिर्ता गर्नु स्मरणीय र महत्वपूर्ण रहिआएको छ ।
जंगबहादुरको पढाइ–लेखाइको विषयलाई लिएर इतिहासकार पुरुषोत्तमशमशेर जबराले उनलाई औंठाछाप अर्थात् लेखपढ गर्न नजान्ने व्यक्तिका रूपमा चिनाएका छन् ।
राणाले आफ्नो पुस्तक ‘श्री ३ हरूको तथ्य वृत्तान्त’ (२०६५ः६) मा जंगबहादुर राणा ढाक्रे (बेरोजगार) भएको अवस्थामा विदेशमा गई जागिर खाने विचारले बनारस गई पण्डित अमरराज पाण्डेको आश्रयमा बसेको उल्लेख गरेका छन् । तर उनी राम्रोसँग लेखपढ गर्न सक्दैनथे । अंग्रेजी त के उही हिन्दी भाषामा पनि बोल्न सक्दैनथे, अर्थात्, उनी औंठाछाप थिए । आफ्नी जेठी श्रीमतीको निधनपछि आफ्नी साली सिद्धिगजेन्द्रलक्ष्मीलाई माग्न जाँदा उनका ससुराले ‘कुनै बन्दव्यापार नगरेको, मान जागिर नभएको, लेखपढ केही नभएको’ भन्दै हप्काएर पठाएको पनि राणाको पुस्तकमा पढ्न पाइन्छ।
