मनिराज गुरुङ
५० को दशकको मध्यतिरबाट नेपालमा एफएम रेडियो स्टेशनहरू खुल्न थाले । त्यसअघि रेडियो नेपालको विकल्प थिएन । एफएम रेडियो स्टेशनहरू स्थापना हुन थालेपछि नेपाली गीत–संगीतको क्षेत्र पनि फराकिलो हुन थाल्यो । एफएम रेडियोहरूले सूचना एवं जानकारीमुलक कार्यक्रमका साथै गीत–संगीतका कार्यक्रमहरू पनि प्रसारण गर्न थाले । यसले गायक-गायिकामा एकप्रकारको उत्साह सिर्जना गर्यो ।
रेडियो नेपालबाट गीत बज्न एउटा विशेष प्रक्रिया पूरा गर्नु पथ्र्यो र त्यो प्रक्रिया हो, स्वर परीक्षा उत्तीर्ण गर्नुपर्ने । रेडियो नेपालले बर्सेनि लोकगीत र आधुनिक गीत प्रतियोगिता आयोजना गर्छ । ती प्रतियोगितामा उत्कृष्ठ हुनेहरू स्वतः स्वर परीक्षा उत्तीर्ण हुन्छन् । त्यसबाहेक बेला–मौकामा छुट्टै स्वर परीक्षा पनि हुन्छ । गायक-गायिका बन्ने उत्कट चाहना बोकेका केहीले स्वर परीक्षा उत्तीर्ण नगरे पनि गीतका एल्बम निकाल्थे र बजारमा बिक्री गर्थे । केहीले चाहिँ राम्रो स्वर हुँदाहुँदै पनि सांकेतिक विरोधस्वरूप रेडियो नेपालको स्वर परीक्षा दिँदैनथे ।
बाध्यात्मक परिस्थितिका कारण गुलाम अलीको ‘गाजालु ती ठुला–ठुला आँखा’ टुक्रा–टुक्रा गरेर रेकर्ड गरिएसँगै नेपालमा गीत रेकर्डिङको प्रविधिले फड्को मारेको हो । त्यसअघिसम्म सबै गीतको रेकर्ड ‘एनालग’ प्रविधिबाट हुन्थ्यो । बाजा बजाउने, गीत गाउने सबै एकैपटक स्टुडियो छिर्थे । एक जनाले सानो गल्ती गर्यो भने पनि पूरै गीत फेरि गाउनु पर्ने । वाद्यवादकले बाजा बजाउनु पर्ने बाध्यता थियो ।
