यो लेख दुई वटा मान्यता र निकै हदसम्म विश्वासमा आधारित छ। पहिलोः प्राय सबै छिमेकी मुलुकहरुबीच सीमा विवाद उत्पन्न हुनसक्छ, हुन्छ। दोस्रो, समाधान बिनाको समस्या हुँदैन, र त्यो समस्या ठूलो हो कि सानो, हाम्रो चरित्र र नियतको संकिर्णता या मस्तिष्क र हृदयको विशालतामा भर पर्छ। कालापानी तथा त्योसँग जोडिएका क्षेत्रहरु सम्बन्धी विवादको समाधान अपवाद नहोला।
तर यो चरणको सीमा विवादमाथिको ‘पोजिसनिङ’का क्रममा नेपाल–भारत सम्बन्धका विभिन्न पाटोहरु खुलेका मात्र छैनन्, कहीँ आत्मसमिक्षाको क्रम त सुरु भएको हैन दिल्लीमा? कहीँ नेपालमा भारतीय हस्तक्षेप निम्त्याई नेपालमा सत्तामा बसेका (दिपक ज्ञवालीको शब्द सापट लिएर) ‘लम्पसारवादी’ छट्पटाउने क्रम त सुरु भएको हैन? त्यसका प्रारम्भिक संकेतहरु देखा पर्न थालेका छन्।
