सय वर्षअघि सगरमाथा क्षेत्रमा हराएका एक ब्रिटिश युवा पर्वतारोहीको परिवारले उनको माया मारिसकेको थियो।
गत महिना न्याश्नल जिओग्राफिकका निम्ति वृत्तचित्र बनाउन गएको पर्वतारोहीहरूको एउटा समूह हिमनदीको बरफ पग्लिँदा बाहिर निस्किएको एउटा 'बुट'सँग ठोक्किन पुग्यो। उक्त 'बुट' सुरक्षित अवस्थामा थियो।
उक्त 'बुट' सन् १९२४ मा आफ्ना साथी जर्ज म्यालोरीसँग सगरमाथा चढ्ने क्रममा बेपत्ता भएका एन्ड्रयू कोमिन "स्यान्डी" अभिनको हो भन्ने विश्वास गरिएको छ।
त्यसबाहेक यसले एडमन्ड हिलारी र तेन्जिङ नोर्गे शिखरमा पुग्नुभन्दा २९ वर्षअघि म्यालोरी र अभिनको जोडी सगरमाथा आरोहण गर्न सफल भएको थियो वा वा थिएन भन्ने रहस्योद्घाटन गर्न समेत मद्दत गर्न सक्ने ठानिएको छ।
न्याश्नल जिओग्राफिक समूहको नेतृत्व गरेका सुपरिचित साहसी आरोही जिम्मी चिनले खुट्टासहितको 'बुट' भेटिएको घटनालाई "महत्त्वपूर्ण र भावनात्मक क्षण" भनेका छन्।
तर, नाताले अभिनकी नातिनी (ग्रेट–निस) जुली समर्सका निम्ति यो "असाधारण" घटना हो।
"म त जमे जस्ती भएँ… हामीले माया मारिसकेका थियौँ, उहाँको केही भेटिएला भन्ने चिताएकै थिएनौँ," उनले बीबीसीसँग भनिन्।
अभिनले आफूँसँग धुलाउन बाँकी फिल्मसहितको क्यामेरा बोकेको र त्यसमा पर्वतारोही जोडीले शिखरमा खिचेको फोटो हुन सक्ने सम्भावना रहेको बताइने गरेकाले वर्षौँदेखि धेरै मानिसहरूले उनको शवको खोजी गरिरहेका थिए।
के 'बुट'को प्राप्ति उनको शरीर क्यामेराको खोजीतर्फको पहलो कदम हुन सक्छ?
उक्त खुट्टा इर्विन भए वा नभएको पुष्टि गर्न सघाउनका निम्ति परिवारले डीएनएको नमूना दिएको छ।
वृत्तचित्र निर्माण टोली उक्त 'बुट' तिनै पर्वतारोहीको हो भन्नेमा विश्वस्त छ। 'बुट'भित्र फेला परेको मोजामा धागोले "ए.सी. अभिन" लेखिएको छ।
"मेरो मतलब…त्यसमा 'लेबल' लगाइएको छ," पत्नीसँग मिलेर बनाएको 'फ्री सोलो' शीर्षकको ओस्कर जित्न सफल पर्वतारोहणसम्बन्धी वृत्तचित्रका कारण कहलिएका चिनले न्याश्नल जिओग्राफिकको रिपोर्टमा भनेका छन्।
उनको समूहले सेप्टेम्बरमा सगरमाथाको उत्तरी मोहडाबाट 'सेन्ट्रल रोङ्बुक ग्लेसियर' हुँदै ओर्लिने क्रममा उक्त खोज गरेका हुन्।
बाटोमा उनीहरूले सन् १९३३ को मिति अङ्कित अक्सिजनको एउटा बोत्तल पनि भेट्टाएका थिए। त्यस वर्ष एउटा सगरमाथा आरोहण दलले अभिनसँग सम्बन्धित एउटा सामग्री फेला पारेको थियो।
उनको शरीर नजिकै हुन सक्छ भन्ने सम्भावित सङ्केतबाट उत्साहित भएको टोलीका एकजनाले पग्लिइरहेको बरफमा 'बुट' देख्नुअघि उनीहरूले धेरै दिनसम्म हिमनदीमा खोजी कार्य गरेका थिए।
संयोगले मात्रै उक्त 'बुट' भेटिएको थियो, किनकि 'बुट' भेटिनुभन्दा एक साता अघिमात्रै बरफ पग्लिएको उनीहरूको अनुमान छ।
विवरणहरूका अनुसार कागहरूले सताएका कारण खुट्टालाई सगरमाथाको उत्तरी मोहडामाथि नियन्त्रण भएका चिनियाँ पर्वतारोहण अधिकारीहरूलाई जिम्मा लगाइयो।
हराएको एक शताब्दी पुगेका कारण पनि अभिनका वंशजका निम्ति यो खोज भावनात्मक बनेको छ।
समर्स आफ्नी हजुरआमाका साहसी र अक्सफोर्ड पढेका कान्छो भाइको कथाहरू सुनेर हुर्किइन्, जसलाई उनीहरू 'अङ्कल स्यान्डी' भनेर चिन्थे।
"मेरी हजुरआमासँग मृत्यु हुने दिनसम्म पनि उहाँको एउटा फोटो ओछ्यानमै थियो," उनले स्मरण गरिन्, "हजुरआमा उहाँ अरूभन्दा राम्रो मान्छे भएको बताउनुहुन्थ्यो।"
ब्रिकनहेडमा जन्मिएका अभिन बेपत्ता हुँदा केवल २२ वर्षका थिए। उनी एक शताब्दीदेखि पर्वतारोहण जगत्लाई विस्मित बनाउँदै आएको उक्त आरोहण दलका कान्छा सदस्य थिए।
उनी र म्यालोरी चुचुरोतर्फ प्रस्थान गर्नुअघि सन् १९२४ को जुन ८ मा अन्तिम पटक जीवित देखिएका थिए।
म्यालोरीको शव सन् १९९९ मा एक अमेरिकी पर्वतारोहीले फेला पारेका थिए। हालका दशकहरूमा आरोहीहरूको शव स्थानान्तरित गरिएको आशङ्काका कारण खोजी कार्य विवादास्पद बनेको छ।
समर्सले सदैव त्यस्ता कहानी र आशङ्काहरूलाई नकार्दै आइन्। "अभिन अझै हिमालमै थिए" भन्ने चिनको भनाइले उनलाई "राहत" दिएको छ।
तर अभिन र म्यालोरी शिखरमा पुगेको प्रमाणित भयो भने के हुन्छ? उनीहरू सगरमाथामा विजय प्राप्त गर्ने प्रथम व्यक्तिहरू थिए भन्ने पुष्टि भयो भने के हुन्छ? समर्स सोच्छिन्, के यसले "पर्वतारोहणको इतिहास उल्टाइदिन्छ?"
"त्यो राम्रो हुने थियो– हामी सबैले निकै गर्व गर्ने थियौँ," उनले भनिन्, "तर परिवार सधैँ रहस्यमा बसेको छ। उनीहरू कति टाढा पुगे र कति बहादुर थिए भन्ने कुराले निकै अर्थ राख्छ।"
"हामीले थाहा पाउने एक मात्र तरिका भनेको उहाँले बोकेको भन्ठानिएको क्यामेरामा एउटा तस्वीर फेला पार्नु हो।"
उनलाई अब क्यामेराको खोजी जारी रहनेछ भन्ने लाग्छ। "मेरो विचारमा त्यो निकै लोभलाग्दो हुनेछ।"
उक्त क्यामेरा भेटिन्छ कि भेटिन्न भन्ने निश्चित छैन।
यसबीचमा चिन भने 'बुट'को खोजी "आफू र त्यहाँ उपस्थित सिङ्गो टोलीका निम्ति महत्त्वपूर्ण र भावुक क्षण भएको" बताउँदै यसले "अन्ततः अभिनका आफन्तजन र समग्र पर्वतारोहण संसारका निम्ति मानसिक शान्ति ल्याउने" आशा व्यक्त गर्छन्।
समर्सका निम्ति यो ती मानिसबारे संसारलाई स्मरण दिलाउने मौका हो, जो "साँचो अर्थमा बाँच्यो" र हरेक अवसरलाई "रमाइलोसँग" अँगाल्यो।
तर आश्चर्यजनक कुरा के हो भने यो खोजीका बेला आफ्नो पुरानो पुस्ता उपस्थित नभएकोमा उनी र उनका भाइबहिनीहरू (कजन) धन्य भएका छन्।
"उहाँहरूका निम्ति सगरमाथा भनेको (अभिनको) चिहान हो," उनले अर्थ्याइन्।
- टेसा वङ र फ्लोरा ड्ररी
