संसारको हरेक बिहान विस्तारै गएर एउटा साँझमा रूपान्तरित हुन्छ। बिहान उदाएको सूर्य साँझ पर्दा अस्ताउने रित छ। यिनै दिन र साँझको क्रमसँगै जीवन बढ्दै गएर कहिले बुवा त कहिले छोरा, कहिले आमा त कहिले छोरीको भूमिका निर्वाह गर्ने क्रम चलिरहन्छ। त्यस्तै गुरु पूर्णिमामा गुरुको सम्झना गरियो, आमाको मुख हेर्ने दिन आमाको सम्झना गरियो भने आज कुशे औँसीका दिन बुवाको सम्मान, सम्झना अनि विशेष समर्पण गर्ने गरिन्छ।
धेरैले आमालाई धर्तीसँग तुलना गरे। आमाको त्यागको व्याख्या गरे। आमाको ममताका बारेमा लेखे। तर, बुवाभित्र पनि मायाको विशाल खानी हुन्छ भन्ने कुरा कमैले मात्र महसुस गरेका छन्। आमालाई धर्ती भन्दै गर्दा बुवाभित्रको आकाशजस्तै विशाल छाती किन नियाल्न सकेनन् होलान कवि, कथाकारले? यो कुराले पनि मलाई बेला-बेला बुवाप्रतिको सम्मान झन्-झन् बढदै गएको आभास हुन्छ।
हरेक सन्तानलाई झैँ मेरो मनमा रहेको बुवाप्रतिको सम्मान भावले आज उहाँकै निम्ति केही भावनारूपी शब्दहरू कोर्ने जमर्को गर्दैछु। हुन त बुवालाई सम्मान गर्न वर्षको एकदिन नै पर्खनुपर्ने त होइन, तथापि आजको दिनको पनि खास महत्व भएकाले मेरा केही शब्दहरू उहाँकै नाममा समर्पित गरेर यो दिनलाई थप महत्वपूर्ण बनाउन चाहेँ।
मेरा लागि मेरो बुवा एक आदर्श पुरुष र प्रेरणाको स्रोत हुनुहुन्छ, जसको उपस्थितिले मात्रै पनि मभित्र जोस, जाँगर र आँटको बाढी नै ल्याइदिन्छ। जीवनको हरेक परिस्थितिमा एक सच्चा सल्लाहकारका रूपमा रही एकदमै सहज वातावरण निर्माण गरिदिने मेरा बुवा भगवानभन्दा पनि उच्च आशनमा हुनुहुन्छ।
पितृदेवो भवः अर्थात् पिता भनेका भगवान हुन्। जसरी यो संसार देखाउनलाई आमाको भूमिका हुन्छ, त्यसैगरी पिताले पनि आफ्ना सन्तानलाई यस संसारमा ल्याउन र उनको उज्ज्वल भविष्य बनाउन सधैं प्रयास गरिरहेका हुन्छन्। कहिले अभिभावक बनेर, कहिले असल शिक्षक बनेर, कहिले साथी बनेर त कहिले प्रेरणाको स्रोत बनेर हरेक पिताले आफ्ना छोराछोरीको भविष्यलाई सफल बनाउन लागिपरेका हुन्छन्।
वास्तवमा बुवाको मन पनि स्नेहले भरिपूर्ण र विशाल हुन्छ। त्यसैले त आफ्नो सन्तानको सुख र सुनौलो भविष्य सुनिश्चित गर्न आफूलाई नै दाउमा राखेर दिनरात, आँधीबेरी, सुख-दुःख नभनी निरन्तर खटिइरहेका हुन्छन्। बुवाहरू ओखरजस्तै हुन्, बाहिरबाट कडा भित्रबाट एकदमै नरम।
बुवा-आमाको स्वार्थ भनेकै आफ्नो सन्तानको खुसी हेर्नुमै हुन्छ। तैपनि हामी आफ्नै खुसीको कामना गर्दै बस्ने अविभावकलाई आफ्नो खुसीमा सामेलसम्म गर्न सक्दैनौँ, कस्तो बिडम्बना! जेहोस् आजको दिनले ती सबै कु-सन्तानहरूलाई सुबुद्धि प्रदान गरोस् यही कामना गरौँ।
बुवा तपाईंकै प्रेमिल छत्रछाँयामा फुल्दै र फैलिँदै जहाँसम्म पुगे पनि मेरो मूलजड हजुर नै हो भन्ने कुराको राम्रो हेक्का छ मलाई। हामीलाई सधैँ सत्मार्गमा रही असल व्यक्ति बन्न प्रेरित गरिरहनुभयो। हामीलाई खुसी राख्ने चाहमा दुःखका काँडा पन्छाउँदै खुसीका गुच्छाहरू समेटेर सधैँ हाम्रो पोल्टामा हालिदिने हजुर, हाम्रो खुसीका लागि आफ्ना कैयन खुसीहरूको तिलाञ्जलि दिँदै हाम्रा रहर पुरा गर्ने सिलसिलामा आफ्ना रहरहरू नै मारेर हाम्रा लागि मरिमेट्नु भयो।
आफू भिजेर हामीलाई ओत दिने हजुरको आँखा कहिल्यै भिज्न नदिन सकूँ, हजुरले दिएको सुख र खुसीको सामु हजुरलाई पनि सधैँ खुसी दिन सकूँ। हजुरका अनुहारमा दुःखका वक्ररेखा होइन, सन्तोषको चमक ल्याउन सकौँ, यस्तै-यस्तै चाहनाको कामना गरिरहेको छु। जीवनमा यस्तो कर्म गर्न सकूँ ताकि गर्वले हजुरको छाती चौडा होस् न कि लज्जाबोधले शिर निहुरियोस्।
सन्तानको भविष्य उज्यालो होस् भनेर बुवा हजुर दुनियासँग कति झुक्नुभयो होला है? कति जनासंग अपहेलित हुनुभयो होला है? तर आज हजुरकै सन्तानले दिनरात, सुख-दुःख, घामपानी नभनी हरेक दिनरात मेहनत गरी सुन्दर भविष्यको कल्पना गर्दै यो ठुलो अनि अपरचित सहरमा संघर्ष गर्दै छ।
अझै केही दिन पर्खनुहोस् बुवा हजुरको छोराले हजुरको शिर उच्च बनाउने छ। हजुरको छोराको प्रगति देखेर दुनियाले हजुरको जयजयकार गर्ने छन्, बुवा। हजुरको छोराले अहिलेसम्म प्रगति गरेन भनेर निराश नहुनु होला है? केही राम्रो काम हुनलाई केही समय लाग्छ। त्यसैले केही दिन निराश नभएर धैर्य गरिदिनु होला।
आमाको कहानी सबैको मुखबाट सुनिन्छ, तर आमालाई सफल बनाउन आफ्नो काँध नै दाउमा राख्ने बुवाको इतिहास कसैले पढ्दैन, किन? हरेक बुबाको चिन्ता हुन्छ कि मेरो सन्तानले म अपहेलित भएको ठाउँमा पाइला नटेकुन। बुबाले बारम्बार झकझकाउने पनि गर्नुभएको छ, आफ्नो जीवनमा आइपरेको काँडा आफैँ निकाल्न कहिल्यै बुवा-आमाको आशमा नबस्नु, जति नै हुनेखाने भएनि माइतीको धाक नलगाउनु। बुबा-आमाको अनुपस्थितिमा पनि आफ्नो जीवनलाई उत्तिकै सार्थक बनाउन सक्नु। जसले तिम्रो हृदयलाई प्रेम गर्छ, उसलाई हृदयदेखि सम्मान गर्नु।
बढ्दो आधुनिकतासँगै शहरी जीवन अपनाउने चाहनाले सन्तानहरु बुवा-आमालाई वृद्धाश्रममा राख्ने चलन बढ्दै गइरहेको छ। पितालाई भगवानभन्दा पनि अहिले बोझका रुपमा लिने कु-सन्तान पनि धेरै देखिन्छन्। न त जीवित हुँदा बाबाआमाको राम्रो स्याहार गर्छन्, न त दिवंगत भएपछि उनको उद्धारमा पितृकर्म नै गर्छन्। आज आफ्नो अभिभावकलाई दुःख र पीडा दिने बाबा-आमाबाट भोलि उनको सन्तानले के सिक्छन्? यसमा पनि ध्यान दिने हो कि?
सिर्फ यो शिरमाथि सधैँ बुवा-आमा हजुरको आशीर्वादरूपी हात भइरहोस्। भगवान छन् वा छैनन् थाहा छैन, तर मेरा लागि साक्षात् भगवान नै हजुर हो। जसको आराधना मेरो जीवनको नित्यकर्म बनेर रहेको छ, बुवा। हजुरले ताते गर्दै समाएको मेरो हात हजुरको बुढेसकालको सहारा बनिरहोस् अनि हाम्रो सुन्दर भविष्यका लागि अनवरत खटिएर खियाउनुभएको घुँडामा सन्तान सुखको मलमले सदैव आराम दिलाउन पाइरहुँ। चरण स्पर्शसहित पिता सम्मान दिवसको हजुरलाई धेरै-धेरै शुभकामना! साथै सन्तानलाई संसार चिनाउने तमाम बुवाहरूमा समेत सम्मानभाव अनि शुभकामना!
अन्ततः वास्तवमा बुवालाई माया गर्न, सम्मान गर्न र सेवा गर्न कुनै विशेष दिन चाहिँदैन। आफ्नो सिङ्गो जीवन आफ्ना सन्तानकै भलाइको लागि अर्पेका बुवा जिवित छँदा सधैं आदर, सम्मान, माया र सेवा गरौँ, आफ्ना बुवाको चित्त दुख्ने, मन नपर्ने व्यवहार कोही सन्तानले नगरौँ, दिवंगत बुवालाई आफ्नो धार्मिक संस्कार र विधिअनुसार श्राद्ध, तर्पण गरौँ। शास्त्रमा लेखिएको छ, ‘देवताभन्दा पितृ ठुला’ भनेर। पितृको आर्शिवादले नै जीवनमा उन्नति, प्रगति, सुख, शान्ति र समृद्धि सम्भव छ भन्ने शास्त्रीय मत रहेको छ, शास्त्रको यो मतको सम्मान गरौँ, आजको यो विशेष दिनमा सम्पूर्ण पिताहरुलाई कोटी कोटी नमन!
