पछिल्लो समयमा जम्मु कश्मिरमा महिला पुश चिकित्सकहरुको संख्या बढ्दै गएको छ।
पशु चिकित्सा विज्ञान, प्रायः एक पुरुष-प्रधान पेशा, पशु चिकित्सा कलेजहरूमा अध्ययन गर्ने र कश्मीरभरि यसलाई अभ्यास गर्ने महिलाहरूको संख्यामा वृद्धिसँगै महत्वपूर्ण परिवर्तन भएको छ।
इलाहीबागकी डा रफिया मकबुल पनि यस्तै उदाहरण हुन्। उनका बुबा पनि पशु चिकित्सक हुन्। ‘मलाई सधैं थाहा थियो कि म यो क्षेत्रमा हुन चाहन्छु’, उनले भनिन्।
तर, शोधकर्ता भएर काम गर्ने चाह त्यागेर यस क्षेत्रमा काम गर्छु भन्ने कहिल्यै सोचेकी थिइनन्।
‘मेरो काम भनेको हरेक बिहान कलम चलाउनु हो। कुनै समस्या देखेमा म भेडा समातेर सकेसम्म समस्या समाधान गर्छु। यहाँ बिरामीले उपचारका लागि तपाईंसम्म पुग्दैनन्, तर तपाईंले उनीहरूसम्म पुग्नुपर्छ। तिनीहरूको गोठमा, चराउने जमिन, जङ्गल मैदान वा दलदली भूमिहरूमा हामी पुग्नुपर्दछ। जनावरहरूले कसरी पीडा सहन गर्छ भन्ने सबै तरिकाहरू थाहा पाउनु र लक्षणहरू मार्फत बुझ्नु र स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्नु ठूलो हुन्छ’, उनी भन्छिन्।
‘2009 मा मैले बिभिएससी (BVSC) र एएच (AH) मा पशु चिकित्सा विज्ञान र पशुपालन संकाय एसकेयुएएसटी-के (SKUAST-K Shuhama) मा भर्ना भएपछि 2014 मा विश्वविद्यालयको प्रवेश परीक्षामा शीर्ष स्थान हासिल गरे र भेटेरिनरी माइक्रोबायोलोजी र इम्युनोलोजीमा मास्टर्स गरेपछि सुरु गरें।’
‘मास्टर्समा, मैले रानीखेत रोगमा काम गरें, जसले राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनहरूमा धेरै प्रकाशन र पुरस्कारहरू पनि पाँए।’
त्यसपछि उनी डाक्टरल कार्यक्रममा सामेल भइन्, तर यसै बीचमा जेकेपीएससीमार्फत भेटरिनरी सर्जनको रूपमा भेडापालन कश्मीर विभागमा २०१९ मा छनोट भइन् र हाल उनी जुन हाल गन्दरबलमा पोस्टेड छिन्।
उनका अनुसार महिला पशुचिकित्सकहरू बिरामी जनावरहरूलाई स्वास्थ्य सेवा प्रदान गर्न थप सहयोगी, उत्साही र समानुभूतिशील हुन्छन्।
‘हाम्रा बिरामीले लक्षण र दुखाइ व्यक्त गर्दैनन्, तर हामीले रोगको संक्रमण र गैर-संक्रमण प्रकृतिलाई बुझ्नुपर्छ। फिल्ड सी सेक्शनमा शल्यक्रिया गर्नु, डिस्टोकिया व्यवस्थापन गर्नु र मेटाबोलिक विकारहरू व्यवस्थापन गर्नु चुनौतीपूर्ण छ’, राफियाले थपिन्।
त्यस्तै डा असिमा हमीद, एसएचडी (SHD) मा भेटेरिनरी सहायक सर्जनको रूपमा काम गर्दै हाल जिल्लाको बहुसंख्यक जनजाति रहेको कंगन र नारानागमा २ भेडा विकास ब्लकको जिम्मेवारी सम्हाल्दै हुनुहुन्छ।
‘मैले एसकेयुएएसटी-के (SKUAST-K) बाट पशु चिकित्सा विज्ञानमा मेरो स्नातक डिग्री हासिल गरेको छु’, डा. फिजा भाटले भनिन्, ‘म हाल भेडापालन विभाग, गन्दरबलमा भेटेरिनरी असिस्टेन्ट सर्जनको रूपमा तैनाथ छु। पशु चिकित्सक हुनुमा अनौठो चुनौतीहरू आउँछन्।’
‘मेरो लागि सबैभन्दा ठूलो चुनौती भनेको ऐतिहासिक रूपमा पुरुष प्रधान क्षेत्रमा महिला हुनु हो। पशुचिकित्सक क्षेत्रमा महिलाको संख्या पुरुषको भन्दा बढि भए पनि यस समाजमा महिला पशुचिकित्सक बन्न कहिल्यै सजिलो भएको छैन। नियुक्त भएदेखि नै मैले यस क्षेत्रमा धेरै चुनौतीहरूको सामना गरेको छु। तर सर्वशक्तिमान इश्वरको कृपाले मैले तिनीहरूलाई जित्न सक्षम भएँ’, उनले भनिन्।
