सामान्य भाषामा नेतृत्वकर्तालाई ‘नेता’ भनिन्छ। नेतामा कस्तो गुण हुनुपर्ने विषय महत्वपूर्ण हो। लोकप्रिय नेताले  जनतालाई विचार र व्यवहारबाट प्रभावित पार्छन्। बास्तवमा, नेता त्यो हो, जसले जनताको मनोभावलाई अगाडि राख्छ र उसको भलाईको लागि सदैव तत्पर रहन्छन्। असल एवम् सिद्धान्तवादी नेताले कार्यकर्ता वा पार्टीमाथि लागेका आरोपलाई स्वयं जिम्मेवारी लिने र सफलताको श्रेय सवैलाई दिने गुण हुनुपर्छ।

नेपालमा सिद्धान्तवादी नेताको खडेरी परेको देखिन्छ। नेताहरु सत्तासम्म पहुँच बनाउन चुनावी मुद्धा खोज्छन्। निर्वाचनमा जितलाई राजनीतिक सफलता मान्छन्। सबै एकैनासका छन् भन्न मिल्दैन्। तर, लामो समयदेखि मुलुकमा नेताहरुले गरेका प्रतिवद्धता निर्वाचनसम्म मात्रै सीमित भएपछि जनतालाई विश्वासगर्न असजिलो महशुस हुनु स्वभाविक हो।

मुलुकमा स्थानीय तहको निर्वाचनको तयारी शुरु भइसकेको छ। तीन महिनापछि निर्वाचन हुने लगभग पक्का देखिन्छ। राजनीतिक दलहरुलाई चुनावी मुद्धा चाहिन्छ। चुनाव जित्नका लागि लहरको आवश्यकता पर्छ। अहिले मधेशमा दुईवटा मुद्धाको उठान भएको छ। जनता समाजवादी पार्टी र लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टीले नागरिकताको विषय र जनमत पार्टीले किसानहरुको जायज मागको मुद्धा अघि सारेका छन्।

नेपालमा राजनीतिक विषय आवश्यकताभन्दा बढी फस्टाइसकेका छन र किसानको खेती मृत हुने अवस्थामा पुग्न थालेका छन्। कृषिप्रधान मुलुक भनिए पनि हजारौं विघा जग्गा बाँझैँ छ, बर्षेनी सयौं विघा खेतीयोग्य भूमि नदीको भेटी चढिन्छ। रोजगारका लागि युवाहरुका विदेश पलायन जारी छन्। ति युवाहरुले पठाएका रकमको रेमिट्यान्सले सरकार खुश छन्। सर्वसाधारण जनता बेहाल छन् र पेट भर्नका खाद्यन्न भारतबाट आयात गर्नु परेको छ।

किसानको खेती जति राम्रो भए पनि कहिँले हुरी वतास, कहिँले किराको प्रकोप र कहिँले बाढीले डुवाउँछ कतै पानीको अभावमा बाली सुख्छन्। ठेगान छैन्, कहिँले कुन विपत्तिले समात्ने हो। तापनि, किसान सङ्घर्षरत छन्। अहिले किसानसमक्ष मलखाद्यको अभाव छ। किसानका लागि सबैदल आवाज उठाउने तर, किसानको वास्तविक समस्या समाधानका लागि तत्पर नहुने विडम्बना यथावतनै छन्। मुख्यमन्त्री लालबावु राउतको हात समातेर विन्ति गर्दै सप्तरीमा एक बृद्ध किसानले 'सरकार एक बोरा खाद दिनुस'भन्ने मार्मिक दृश्य देखेर कसको मन न पग्लिएको  होला। तपाईंको मुख्यमन्त्रीको पद कसको लागि ? के सस्तो लोकप्रियतामा मात्रै रमाउने हो ?

भारतबाट एक बोरा मलखाद ल्याउँदा पनि सशस्त्र प्रहरी समात्छन्। सरकारले मल खाद्य आपूर्ति गर्न नसक्ने र छिमेकी मुलुकबाट ल्याउन नदिने। प्रहरीको नजरमा त्यो तस्करी हो। भारतबाट नाकाबन्दी लगाएको बेला ठूलो परिमाणमा भरियाद्वारा खुलायाम बोराका बोरा खाद्य सामाग्रीका साथै पेट्रोल, डिजेल भित्रिन्थ्यो। उतिखेर, त्यो तस्करी नहुने रे। किनकी, त्यसरी, भित्रिएका सामानहरुमध्ये अधिकांस सामान र पेट्रोलियम पदार्थ काठमाडौं पुगिन्थ्यो। ‘अहिलेपनि नेपाल भनेको काठमाडौं, काठमाडौं भनेको नेपाल’ भन्ने भावना कायमैं छ। अहिले पनि, काठमाडौंमा कुनै खाद्य वस्तुको अभाव भए, जसरी पनि जहाँबाट भए पनि आपूर्तिको लागि कडा कदम उठाइनेछ।

किसानहरुलाई महिनौंदेखि रसायनिक मलको अभावको विषयमा सरकार किन सचेत भएनन्। मधेशका नेता एवम् किसानका छोरा महेन्द्र राय, यादव कृषिमन्त्री पदमा आसिन छन्। अर्का, किसानका वैज्ञानिक छोरा डा. सिके राउत किसानको माग राखी सडक तताइरहेका छन्। धानवाली वर्षा र बाढीको चपेटामा परे, अब, गहूँका साथै आलु, दलहन र तेलहन बाली मलखादको अभावमा चौंपट हुने देखिएको छ। जय हो ! ‘देशका नेता एवम् किसानका छोराहरु।’

सरकार सचेत भएको भए,जनमत पार्टीलाई आन्दोलित हुनु पर्दैन्थ्यो। सो पार्टीले दुई सातादेखि किसानसँग जोडिएका विभिन्न माग माग राखेर राजमार्ग अवरुद्ध गरिरहेका छन्। राजमार्ग केन्द्रीत आन्दोलन मूठभेडको रुप अख्तियार गर्नेतर्फ अग्रसर भइरहेको देखिन्छ। जनमत पार्टीका कार्यकर्ता सडक अवरुद्ध गरेपछि सुरक्षाकर्मीले यातायात आवागमण सूचारु गर्न खोज्दा झड्पको घटना ठाउँ ठाउँमा भएका छन्। सो पार्टीका केही दर्जन कार्यकर्ताहरु घाइते हुनुका साथै पक्राउमा पनि परेका छन्। अहिलेसम्म चारवटा मालवाहक गाडीमा आगजनीका घटनाका र केही सवारी साधनमा तोडफोड पनि भएका छन्। जनमत पार्टीले सो आगजनीलगायतका घटनामा आफ्ना कार्यकर्ताको संलग्नता नरहेको दावी गरेका छन्। सो पार्टीका कार्यकर्ताद्वारा तीन महिनाअघि जनकपुरका खानेपानी कार्यालयका निमित प्रमुखमाथिको दुव्र्यहारको घटना व्यापक रुपमा चर्चामा आएको थियो। अहिले किसानको मुद्धाले सो पार्टी  पुनः चर्चामा आएका छन्।

सडक आन्दोलन

नेपालमा प्रजातन्त्र स्थापनादेखि लिएर माओवादीको जनयुद्ध र मधेश आन्दोलनमा सडक आन्दोलनको महत्वपूर्ण भूमिका रह्यो। जनयुद्धको समयमा माओवादीहरुले बन्द हड्ताल गर्दा व्यापक रुपमा गाडीहरुमा आगजनी गर्थे। मधेश आन्दोलनमा पनि सो किसिमका आगजनीका घटना भयो। बन्दको अवहेलना गरेको भनेर सवारी साधनमा आगजनीगर्ने कार्यलाई बन्दकर्ताले नैसर्गिक अधिकार क्षेत्रभित्र परेको ठान्छन्। आगजनी र तोडफोडबाट हुने क्षतिको जिम्मेवारी कुनै पक्ष लिदैनन् र सरकारले पनि क्षतिपूर्ति नगर्दा त्यस्ता व्यक्तिको परिवार भोकभोकै बस्नुपर्ने अवस्था सिर्जना भएको देखिएको छ।

धेरै कम समयमा सिके राउतको लोकप्रियता निश्चित रुपमा बढेको छ। यो लोकप्रियतालाई कायम राख्नका लागि शान्तिपूर्ण ढङ्गले आफ्ना साङ्गठनीक गतिविधि बढाउनु पर्छ। जनतालाई किसानको हितका लागि राखिएका मागप्रति सरकार उदासिन रहेको भनेर जनमत पार्टी सडक आन्दोलनमा उत्रिएको हो। यदि, यो आन्दोलन बढी हिंसक भए, पुनः मधेश आन्दोलित हुने हो वा, सरकारले दमन गरेर यो आन्दोलनलाई निस्तेज गर्नेछ भन्ने विषयको सम्बन्धमा दुवै पक्षको रणनीतिमाथि निर्भर गर्छ। कुनै पनि विवादको समाधान अन्ततः वार्ताद्वारानै हुने भएकाले सरकारले जनमत पार्टीले राखेका मागको विषयमा वार्ता गरी समाधानको लागि अग्रसर हुनुपर्छ।

जनमत पार्टीको नीति

२०६८ सालदेखि डा.राउतले आफ्नो संयोजकत्वमा गठित स्वतन्त्र मधेश गठबन्धनमार्फत ‘स्वतन्त्र मधेश’ अर्थात् स्वराजको माग जोडतोडका साथ उठाएका थिए। संविधान जारी भएपछि पनि स्वराजको लागि डा. राउतले गोप्य ढङ्गले सङ्गठन विस्तारमा निरन्तर जुटिरह्यो। मुलुकमा संविधान जारीपछि सरकारले डा. राउतको गतिविधिमाथि नजर राख्दै कडाइ गर्न थाले। सो समयमा डा. राउतका साथै कार्यकर्ताहरु पक्राउमा पर्ने रिहा हुने घटना पटक–पटक भइरहन्थ्यो। स्वराजको मागको समयमा डा. राउतले गान्धीवादी नीति अपनाएका थिए। कार्यकर्तापनि पूर्ण अनुशासित भएर सो नीतिको पालना गर्दथे। सो अवधिमा सिके राउतको कार्यकर्तामाथि प्रहरी आक्रामक हुँदा पनि प्रतिकार गर्दैन्थ्यो। ढुङ्गा प्रहारको कुरा धेरै टाढाको विषय थियो। यसरी, गतिविधिको सञ्चालनको व्यवस्था देखेर डा. राउत आलोचक पनि मुक्तकण्ठले प्रशंसा गर्थे। पूर्णरुपेन अनुशासित ढङ्गमा आफ्ना नीति जनसमक्ष राख्दा सो गठबन्धनको छवि उचाई लिएको थियो। अहिले पार्टीले गान्धीवादी व्यवहारमा परिवर्तन गरी आक्रामक शैलीमा पनि देखिन थालिएको विषयमा चर्चा परिचर्चा हुन थालेको छ।

अधिकांस स्थानीय तहमा भ्रष्टाचारको व्यापक चर्चा छ। प्रदेश नं–२ को सरकारका विभिन्न मन्त्रालयका साथै विकासे कार्यालयहरुमा अनियमितता र भ्रष्टाचारको विषयले व्यापक रुपमा चर्चामा छन्। भ्रष्टाचारको विरुद्धमा उत्रिएको दावी गर्ने सो पार्टीलाई ठोस प्रमाणका साथ आवाज निरन्तर रुपमा उठाइरहेकामा जनमत पार्टीप्रति जनता आकर्षित हुनेछन्।

सिके राउत राजनीतिको माहिर खेलाडी

जनमत पार्टीका नेता डा. सिके राउत बौंद्धिकवर्गको व्यक्ति हुनुहुन्छ। उहाँको बोल्ने शैली आकर्षक छ। मधेशको इतिहासको विषयमा राम्रो अध्ययनपनि छ। वैज्ञानिक भए पनि मधेशको विषयमा कुरा उठाउँदा जनताको मन छुइन्छ। उहाँको नेपाल आगमण र अहिलेसम्मको राजनीतिक यात्रालाई विश्लेषण गर्दा कहाँ के विषयको उठान गर्ने र कसरी राजनीतिमा आफ्नो बर्चस्व कायमगर्ने सम्बन्धमा दूरगामी सोच राखेर पूर्ण तयारीका साथ राजनीतिकको मैदानमा उत्रेको देखिन्छ। सन् २०११को अन्त्यतिर अमेरिकाबाट नेपाल फर्केपछि स्वतन्त्र मधेशको लागि सङ्गठन बनाउनतर्फ जुटनु भयो।

मधेश आन्दोलनबाट स्थापित नेताहरुको मधेशमा बर्चस्व कायम थियो। संविधान निर्माणको समयमा मधेशमा सङ्घीय प्रदेशको क्षेत्रको सङ्ख्या, क्षेत्र निर्धारण र अधिकारलगायत पार्टीका मागलाई संविधानमा समेटिनुपर्ने भनेर मधेशमा आन्दोलन चरम अवस्थामा पुगेको थियो। उतिखेर, डा. राउतले एक कदम अझैं अगाडि बढ्दै स्वतन्त्र मधेशको माग अघि सारे। त्यो माग विद्युतीय गतिमा प्रवाह भयो। नेपालको राजनीतिमा तरङ्ग ल्यायो। सो मागबाट नेपालमा उहाँ चर्चित हुनुभयो। संविधान जारी भएको करिव तीन वर्षपछि २०७५ साल फागुन २४ सरकारसँग सम्झौंता गर्‍यो। तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपि ओली र प्रचण्डको उपस्थितिमा गृहमन्त्री रामबहादुर थापा र स्वतन्त्र मधेश गठबन्धनका संयोजक चन्द्रकान्त (सिके) राउतबीच ११ बुँदे सम्झौंता भयो। त्यसपछि, सार्वजनिक रुपमा आफ्नो साङ्गठनिक कार्य गर्दै २०७५ सालको चैत ४ गते सिरहाको लहानमा जनमत पार्टीको घोषणा भयो। २०७६ साल जेठ ६ गते निर्वाचन आयोगद्वारा सो दलको मान्यता प्रदान गरियो।