न्युजिल्यान्डले आगामी पुस्ताका लागि धूम्रपानलाई निषेध गर्ने घोषणा गरेको छ। योसँगै १४ वर्ष र त्यसभन्दा कम उमेरका व्यक्तिहरूले कानुनी रूपमा सुर्ती खरिद गर्नबाट वञ्चित हुनेछन्।
नयाँ कानुन अनुसार कानुनी रुपमा धूम्रपानको उमेर प्रत्येक वर्ष बढ्दै जानेछ। न्युजिल्याण्डलाई धूम्रपान–मुक्त पुस्ता सिर्जना गर्न सहयोगी हुने स्वास्थ्य मन्त्री डा. आयशा भेरलले भनेकी छन्।
‘युवाहरूले कहिल्यै धुम्रपान गर्न नपरोस् भन्ने हामी यो सुनिश्चित गर्न चाहन्छौं। त्यसैले हामी युवाहरूको नयाँ समूहलाई धूम्रपान गरिएको सुर्तिजन्य उत्पादनहरू बेच्न वा आपूर्ति गर्नलाई अपराध बनाउनेछौं। कानुन लागू हुँदा १४ वर्षका मानिसहरूले कानुनी रूपमा सुर्ति किन्न पाउने छैन,’ भेरलले भनिन्, ‘यो हाम्रा जनताको स्वास्थ्यको लागि ऐतिहासिक दिन हो।’
सरकारले आगामी चार वर्षभित्र मुलुकलाई पूर्ण रूपमा धूम्रपानमुक्त बनाउने लक्ष्यमा पुग्ने गरी धुम्रपानलाई सजिलै खरिद गर्न र उपलब्ध हुनबाट रोक्ने उपायहरु घोषणा गरेको हो।
अन्य उपायहरूमा सुर्तिजन्य उत्पादनहरूमा निकोटिनको कानुनी मात्रालाई एकदमै न्यून स्तरमा घटाउने, कानुनी रूपमा चुरोट बेच्न सकिने पसलहरूलाई काट्ने, र व्यसनमुक्ति सेवाहरूमा कोष बढाउने समावेश छन्। यसले नयाँ कानुनले भ्याप बिक्रीमा प्रतिबन्ध लगाउने छैन।
न्युजिल्यान्डको दैनिक धुम्रपानको दर समयसँगै घट्दै गइरहेको छ–सन २०१८ मा ११.६% मा झरेको छ, जुन एक दशक पहिले १८% थियो। तर माओरी र प्यासिफिकाका लागि धूम्रपानको दर धेरै उच्च थियो–माओरीका लागि २९% र पासिफिकाका १८%।’
यदि केही परिवर्तन भएन भने माओरीको धुम्रपान दर ५% भन्दा तल नआउन दशकौं लाग्नेछ’ भेरलले भनिन्। उनले आगामी चार वर्षमा धूम्रपान उन्मूलन पहुँचमा रहेको बताइन्।
नयाँ सार्वजनिक नीतिहरूको स्वास्थ्य विशेषज्ञहरूले स्वागत गरे। यस पटक अत्याधुनिक धुवाँमुक्त सन २०२५ कार्यान्वयन योजनाको साथ न्युजिल्यान्डले फेरि एक पटक विश्वको नेतृत्व गरेको अकल्याण्ड विश्वविद्यालयको लत अनुसन्धान केन्द्रका निर्देशक डा नताली वाकरले भनिन्।
धूम्रपान पहिले देखिनै किशोरावस्थाका किशोरीहरूमा भापद्वारा प्रतिस्थापन गरिएको छ, र यसले धेरै युवाहरूलाई पनि आकर्षित गरिरहेको छ जसले कहिल्यै धूम्रपान नगरेका थिए–यस वर्ष १९००० उच्च माध्यमिक विद्यालयका विद्यार्थीहरूको सर्वेक्षण अनुसार, लगभग २०% दैनिक वा धेरै पटक भाप लिदै आएका छन्। यो २०१८ मा दैनिक धूम्रपान गर्ने १५–१७ वर्ष उमेरका ३%, वा एक दशक अघि धुम्रपान गर्ने १३% सँग तुलना गरिएको छ।
यो योजनाको केही पक्षहरूले आलोचना गरेका छन–उनीहरुले तर्क गरेको छ कि उत्पादनहरूमा निकोटिन घटाउँदा कम आय भएका मानिसहरूलाई सबैभन्दा बढी असर पर्छ, जसले बढी चुरोट किन्नुपर्छ र उहीँ खुराक पहुँच गर्न बढी धूम्रपान गर्नुपर्नेछ।
कानुनद्वारा आवश्यक धेरै कम स्तरहरू अनुसन्धान गरिएको थियो र मानिसहरूलाई छोड्न मद्दत गर्न साबित भएको भेरालले तर्क गरिन्। चुरोटको कालोबजारी बढ्दै गएकोमा पनि चिन्ता व्यक्त गरिएको छ।
सरकारले प्रारम्भिक प्रस्तावहरूमा यो जोखिमलाई स्वीकार गरेको छ कि न्युजिल्याण्डमा तस्करी हुने सुर्तीजन्य पदार्थको मात्रा हालका वर्षहरूमा उल्लेखनीय रूपमा बढेको छ र संगठित आपराधिक समूहहरू ठूलो मात्रामा तस्करीमा संलग्न रहेको प्रमाणले संकेत गर्दछ।
न्युजिल्याण्डका धूम्रपान मुक्त पुस्ताका लागि प्रारम्भिक योजनाहरू सार्वजनिक परामर्शपछि अन्तिम रूप दिइएको छ।
तिनीहरूले अझै पनि विधायक प्रक्रिया पार गर्न आवश्यक हुनेछ, तर कुनै पनि अवरोधहरू सामना गर्नुपर्दैन– ‘स्मोकफ्री २०२५ु एक शीर्षक श्रम नीति हो, र पार्टीको न्यूजील्याण्ड संसदमा बहुमत छ। सन कानुन २०२२ मा पेश गरिनेछ, उमेर सीमा २०२३ मा आउँने समेत बताइएको छ।
