मणि दाहाल
यस वर्षको मनसुनमा औसतभन्दा बढी वर्षा हुने अनुमान गरिएको छ। औसत समयभन्दा तीन दिनअघि नै नेपाल भित्रिएको मनसुनले सुरुमै मनाङ र सिन्धुपाल्चोकमा ठूलो जनधनको क्षति गरिसकेको छ।
तर, सिन्धुपाल्चोक वा मनाङको अघिल्ला वर्षहरुको मौसमी तथ्यांक खोज्ने हो भने पर्याप्त विवरण हामी फेला पार्न सक्दैनौँ। किनभने हामीसँग पर्याप्त मापन केन्द्र नै छैनन्। पछिल्ला वर्षहरुमा मौसममा कस्तो परिवर्तन आउँदैछ, त्यसले बाढीपहिरोलगायत विपत्तिको जोखिमलाई कसरी बढाइरहेको छ भन्ने अध्ययन गर्न यस्तो तथ्यांक आवश्यक पर्छ।
यही कमी पुरा गर्ने प्रयास गरिरहेकी छन्– काठमान्डु इन्स्टिच्युट अफ एप्लाइड साइन्सेस (कियास) की वैज्ञानिक डा. हेमु काफ्ले। आफैँले मौसम मापन केन्द्र बनाएकी काफ्ले मौसम मापनको आवश्यकता अहिले झन् बढ्दै गएको बताउँछिन्।
‘आजभोलि पूर्वानुमानहरु बढी असफल हुँदैछन्। पहिले यो मितिमा नेपालमा मनसुन भित्रिन्छ भन्दा ठ्याक्कै त्यस्तै हुन्थ्यो। यो यो स्थानमा यति यति पानी पर्छ र तापक्रम यति हुन्छ भन्नेर मौसमविद्हरुले जुन रुपमा ढुक्कले भन्नुहुन्थ्यो अहिले त्यो गाह्रो छ,’ काफ्लेले भनिन् ‘अहिलेको अवस्था कस्तो छ भने कि निर्धारण गरेको मितिभन्दा चाँडो सुरु हुने वा ढिलो हुने वा एक्स्ट्रिम हुन थालेको छ।’
नेपालमा भौगोलिक अविस्थितिको कारणले पनि मौसम अनुमान ठ्याक्क नमिल्ने र त्यसका लागि धेरै वटा मापन केन्द्र आवश्यक पर्ने उनको भनाइ छ।
