.jpg)
मोहम्मद शमिमले ‘मान्छेहरूको चिहान खन्ने काम गर्छन्’। यो वाक्य एकदम क्रूर देखिन्छ, तर शमिमको जीवनको वास्तविकता यही हो। एक वास्तविकता जुन कोरोना महामारीले अझ क्रूर बनाएको छ।
मानिसहरू कोरोनाबाट मरेका आफन्तहरूको लाश छुन डर मान्छन् तर शमिम विगत साढे दुई महिनादेखि यी मृत शरीरहरू गाड्न व्यस्त छन्।
उनी करीब ४५ एकडमा फैलिएको दिल्लीको ‘जदीद कब्रिस्तान अहले इस्लाम’ मृत शरीरहरू गाड्ने काम गर्छन्। आइटिओ नजिकै अवस्थित यो चिहान छ। जहाँ कोरोना संक्रमणको कारण मर्ने अधिकांश व्यक्तिहरू गाडिन्छन्।
शमिम भन्छन्, ‘शुरुमा मैले पनि मानेको थिइनँ, संक्रमण सर्ला भन्ने डर थियो, तर डाक्टरले सम्झाएपछि तयार भएँ। किनभने सबैले काम नगर्ने हो भने यी शव कसले गाड्छ? कसैले त गर्नैपर्यो नि।’ लकडाउनको दुई दिनपछि देखि उनले यहाँ शव गाडिरहेका छन्। अहिलेसम्म ३०० भन्दा बढी शव गाडिसकेका छन्।
दिल्लीमा अहिलेसम्म १३ सय २७ जनाको मृत्यु भइसकेको छ। विगत २४ घन्टामा दुई हजार २२४ जना नयाँ संक्रमित भेटिएका छन्। यो एकै दिन भेटिएका अहिलेसम्मकै धेरै संक्रमित हुन्। विगत तीन दिनदेखि त्याँ दैनिक दुई हजारभन्दा बढी संक्रमित भेटिएका छन्।
पछिल्लो तीन दिनमा दिल्लीमा २४२ जनाको मृत्यु भयो। पछिल्लो २४ घन्टामा ५६ जनाको मृत्यु भयो। गएको शुक्रबार मात्र १२९ जनाको मृत्यु भएको थियो। यो दिल्लीमा एकै दिन मृत्यु भएको अहिलेसम्मकै ठूलो संख्या हो।
यो चिहानघारीमा लकडाउनअघि पुरानो दिल्लीका बासिन्दाले मात्र शव ल्याउँथे। तर, अहिले दिल्लीका अन्य क्षेत्रका शव पनि आउँछन्। कतिपय शव त मृत्युको चार वा पाँच दिनपछि मात्र आइपुग्छन्। कोरोना जाँचका रिपोर्ट ढिलो गरी आउनाले शव गाड्न पनि ढिलो भएको हो।
‘जदीद कब्रिस्तान अहले इस्लाम’ अर्थात चिहानघारीको पाँच विगाहा जमिन कोरोना भाइरसबाट मृत्यु भएकाको लागि छुट्याइएको छ।दिल्लीका धेरै क्षेत्रका शव ल्याउँदा पनि यो चिहानघारी ७५ प्रतिशत भाग भरिइसकेको शमिम बताउँछन्। अब नयाँ चिहानघारीका लागि जंगल मास्नु पर्नेहुन्छ। यो चिहानघारी बनाउन पनि पाँच विगाहाको जंगल फँडानी भएको थियो।
उनका अनुसार लकडाउनको समयमा कोरोना भाइरसबाट मृत्यु भएकाको दैनिक पाँचदेखि छ वटा शव आउँथे। तर अहिले दैनिक १२ देखि १५ वटा शव आउँछन्। लकडाउन खुलेपछि अन्य कारणले मृत्यु हुनेको संख्या पनि बढेको उनले बताए।
अन्य कारणले मृत्यु भएकाको शव दैनिक १० देखि १२ वटा आइरहेको छ। तर, लकडाउनमा ६्७ वटा मात्र आउँथे। कोरोना भाइरस संक्रमणका कारण अन्य रोग लागेका बिरामीले राम्रो उपचार नपाउँदा मृतक बढेको हुनसम्ने उनको अनुमान छ।
दिल्लीमा कोरोना भाइरसबाट मृत्यु हुनेको शव गाड्न कामदारले शुरुमा अस्वीकार गरेका थिए। शमिम नै ती व्यक्ति हुन् जसले दिल्लीको पहिलो मृतकको शव गाडेका थिए।
शमिम कोरोनाबाट मरेकाहरूलाई गाड्नको लागि साढे दुई महिनादेखि काम गर्दै आएका छन्। यस समयमा उसले एक दिनको पनि बिदा पाएको छैन। उनी भन्छन्, ‘शनिबार र आइतवार बाहेक मैले ईदमा तीनवटा लास गाडेँ। यस समयमा अरू कोही पनि यो काम गर्न इच्छुक छैनन्, त्यसैले मैले यो निरन्तर गर्नुपर्छ। तर, यति धेरै जोखिम लिइसकेपछि पनि हामीसँग न स्वास्थ्य बीमा छ न जीवन बीमा।’
शमिमलाई अहिले शव गाड्दा गाड्दै आफैँ संक्रमित हुन्छु कि भन्ने डर छ। यदि संक्रमित भइहाले उपचारका लागि उनीसँग खर्च छैन। उनी भन्छन्,‘मलाई केही भइहाल्यो भने स्कुल पढिरहेका मेरा चार छोरीको जिम्मेवारी कसले उठाउँछ?’
शमिम मूल रूपमा उत्तर प्रदेशको एटाका हुन्। धेरै वर्ष अघि उनका हजुरबुबा दिल्ली आए र यस कब्रिस्तानमा काम गर्न थाले। त्यसबेलादेखि यो उनको पारिवारिक कार्य भएको छ जुन शमिमले बाल्यावस्थादेखि गर्दै आएका थिए। उनी भन्छन् ‘अहिलेसम्म उनीहरूले हजारौं शव गाडेका छन्, तर कोरोना भायरसको संक्रमण भएर मरेका मानिसको शव गाड्ने काम पहिलो पटक हो। साथै, यो काम उनीहरूको लागि आज भन्दा पहिले कहिल्यै त्यस्तो जोखिमपूर्ण थिएन।’
शमिम भन्छन्, ‘हिजो त्यहाँ एक लास आएको थियो जुन पाँच दिन पुरानो थियो। शरीर यति गन्ध आयो कि नजिक उभिन गाह्रो थियो। तैपनि हामीले गाड्यौं। हामी यो गर्नेछौं, यो हाम्रो काम हो। तर दुखद कुरा के हो भने यसमा हामीले सरकारबाट कुनै समर्थन पाइरहेका छैनौं। आज हामीले यो काम हाम्रो जीवनलाई जोखिममा राखिरहेका छौं, तर हाम्रो हेरचाह गर्ने कोही छैन।’
शमिम अहिले चिन्तित छन् कि यो काम गरिरहेको बेलामा आफैलाई संक्रमण हुन्छु। यदी उपचार खर्च पाइएन भने विद्यालयमा रहेका आफ्ना चार छोरीको जिम्मेवारी कसले लिन्छ?। उनी भन्छन्, ‘मैले मेरो कोरोना टेस्ट २५ दिन पहिले आफैंबाट गरें। यसको लागि। ४५ सय रुपैयाँ आफ्नै खल्तीबाट दिए। यहाँबाट म एक लासको केवल एक सय रुपैयाँ पाउँछु। यो पैसा पनि पञ्जा, सेनिटाइजर लगायतका सामान खरीद गर्न पनि पुग्दैन। ’
उनले याे कुरा समितिमा पनि उठाएकाे बताए। ‘मैले समितिको अगाडि राखें, मे २५ देखि मैले एक दिनको एक हजार रुपैयाँ पाउन थालेको छु। तर यसबाट मैले अरू दुई व्यक्तिलाई पनि पैसा तिर्नु पर्छ जो मसँग यहाँ काम गर्छन्।’
उनलाई देखेर धेरै व्यक्तिले म धेरै सद्गुणी काम गर्दै छनैं भनेर सान्तवना तिने गरेकाे पनि बताउँछन् तर उनी खुशी भने छैन्न। शमिम भन्छन्,‘यहाँ आउने धेरै व्यक्तिले मलाई भन्छन कि म धेरै सद्गुणी काम गर्दैछु। म पनि विश्वास गर्दछु कि यो सद्गुणको काम हो। तर, त्यहाँ त्यस्तो कोही छ जो मलाई आश्वस्त पार्न सक्छ कि यदि मैले यो सद्गुण गरेर केही गरि म संकरमित भएँ भने मेरो उपचार वा मेरो परिवारको ख्याल राखिन्छ।’
