मनिष प्रसाई
कोभिड –१९ को महामारीले ल्याएको नयाँ र अप्ठेरो परिस्थितिमा यसले मानव समुदायमा पारेको बहुआयामिक प्रभावको अनुसन्धान र अध्ययन गर्नु आजको आवश्यकता हो भने बन्दाबन्दी (लकडाउन)का नियमको पालना गर्दै भौतिक दूरी कायम राख्नुपर्ने बाध्यताबीच त्यस्ता अध्ययन र अनुसन्धान आफैँमा ठूलो चुनौती पनि हो । यस्तो अवस्थामा स्थलगत भ्रमण गरेर, प्रत्यक्ष अवलोकन गरेर, उत्तरदातासँग आमनेसामने भएर सूचना संकलन गर्न नसकिने र प्रभावकारी पनि नहुने हुनाले अनुसन्धानकर्ताले सूचना संकलनका वैकल्पिक विधि अपनाइरहेका छन् । यसमा इन्टरनेटमा आधारित अनलाइन तथ्यांक संकलन र विश्लेषण विधि निकै लोकप्रिय बनेको छ ।
नेपालमा पनि विभिन्न संस्था तथा व्यक्तिगत तहमा अहिले अनलाइन विधिबाट अध्ययन, अनुसन्धान, सर्भेक्षण र लेखाजोखाका नाममा तथ्यांक संकलनको बाढी नै आएको छ । एक दृष्टिकोणबाट हेर्दा यस्ता सर्भेक्षण र अनुसन्धान हुनु सकारात्मक र उत्साहवर्धक नै हो । तर, अनलाइनबाट गरिने यस्ता तथ्यांक संकलन सबै अवस्थामा उपलब्धिमूलक वा फाइदाजनक हुन्छन् त ? यस्ता प्रश्नमा भने हामी कमैमात्र घोत्लिने गर्छौँ । यस लेखमा मैले नेपालको परिवेशलाई समेत जोडेर अनलाइन विधिबाट गरिने तथ्यांक संकलनका फाइदा र बेफाइदाका बारेमा चर्चा गर्दै यसरी गरिने तथ्यांक संकलनलाई थप प्रभावकारी कसरी बनाउन सकिन्छ भन्ने बारेमा लेख्ने प्रयास गरेको छु ।
