बालबालिकाले शिक्षकसित साथीजस्तै व्यवहार खोज्छन्। विद्यार्थीलाई पढाइसँगै उनीहरुमा रहेको अन्तर्निहित क्षमतालाई उजागर गरी क्षमता विकास गर्ने काम शिक्षकबाटै हुने भएकाले परिवारका सदस्यसँग गरिने व्यवहार शिक्षकसँग खोजिरहेका हुन्छन्।
कालिका आधारभूत विद्यालयकी शिक्षिका शान्ति काफ्ले साना बालबालिकाले अझ बढी स्नेह खोज्ने बताउँछिन्। 'बालबालिकालाई असल मार्ग देखाउने, सपना देखाउने काम परिवार, साथी, विद्यालय, आफन्त सबैले गर्छन्', उनी भन्छिन्, 'शिक्षकले त भविष्य देखाउनुपर्छ। आमाको काखबाट विस्तारै विद्यालय आउने बालबालिका शिक्षक पनि आमाजस्तै माया गरुन भन्ने चाहन्छन्।'
काफ्लेले साना नानीबाबु काखमै निदाउने, घरजस्तै वातावरणमा खान र खेल्न खोज्ने बताइन्। 'आजभोलि तीन वर्ष पार नगर्दै बालबालिकालाई विद्यालय पठाइन्छ। साना नानीबाबु विद्यालयमा पनि आमा खोज्छन्', उनी भन्छिन्, 'हामीले पनि आमाजस्तै माया गरे पो उनीहरु विद्यालयमा टिक्छन्। नभए विद्यालय आउनै मान्दैनन्।'
शिक्षण सिकाइ क्रियाकलापको मूल उद्देश्य पनि यही हो। बालबालिकालाई पढाइसँगै असल बनाउन अभिभावक, विद्यार्थी स्वयं र शिक्षकको अहम् भूमिका रहन्छ। बालबालिका अभिभावकजस्तै शिक्षकबाट माया, स्नेह र साथीजस्तो व्यवहार खोज्छन्।
अभिभावकले आफ्ना बालबालिका र आफ्ना सपना पूरा गर्ने, गराउने आधार खडा गर्न विद्यालय र शिक्षकप्रतिको विश्वासमा विद्यालय पठाउने गरेका कर्णाली मावि टीकापुरका शिक्षक नारायण ढुङ्गाना बताउँछन्। 'विद्यार्थी विद्यालयमा रहँदा शिक्षकलाई असल अभिभावक, असल साथी ठान्छन', ढुङ्गानाले भने, अभिभावक र विद्यार्थीको शिक्षकप्रतिको यही विश्वासका कारण शिक्षक शिक्षक बन्न सकेका हुन्। हामीले जतिखेर, जहाँ पनि उनीहरुका अपेक्षा पूरा गर्नुपर्ने हुन्छ।'
बालबालिकामा भएका अन्तर्निहित क्षमतालाई उजागर गर्नका निम्ति शिक्षक पुल बनेका हुन्छन्। शिक्षक माया भट्टराई विद्यार्थीलाई पढाउँदा सङ्ख्या धेरै हुने भएकाले छलफल गर्न समस्या हुने गरेको बताउँछिन्। 'सामुदायिक विद्यालयमा विद्यार्थी धेरै हुँदा समस्या हुन्छ', उनले भनिन्, 'विद्यार्थीले छलफल र प्रयोगात्मक कक्षा मन पराउँछन्।'
शिक्षिका दिलाकुमारी रावलले साना बालबालिका पढाइभन्दा खेल्न, दैनिक दिइने खाजा र शिक्षकको नजिक हुन मन पराउने गरेकाे बताइन्। 'हामीकहाँ विपन्न समुदायका बालबालिका बढी छन्। उनीहरु दिउँसो विद्यालयमा दिइने खाजा कुरेर बस्छन्', उनले भनिन्, 'शिक्षकसँग खेल्न, कुराकानी गर्न र खेल्दै पढ्न खोज्छन्।'
शिक्षक पदमबहादुर बुढा विद्यार्थी शैक्षिक सामग्रीको प्रयोग गर्दा खुसी हुने र सैद्धान्तिकभन्दा प्रयोगात्मक कुरामा बढी ध्यान दिने गरेका बताउँछन्। 'हामीले पढाउँदा शैक्षिक सामग्रीको सकेसम्म धेरै प्रयोग गर्छौं', उनी भन्छन्, 'प्रयोगात्मक कक्षा गरेर अध्ययन गराउँदा सिकाइ छिटो हुन्छ।'
शिक्षक धनञ्जय ढुङ्गाना विद्यार्थी शिक्षकजस्तै सक्रिय नभएको बताउँछन्। 'विगतका विद्यार्थी धेरै मेहनती तर अहिले सोचेजस्तो मेहनती छैनन्। बालबालिकाको सिकाइ सुधारका लागि शिक्षक र विद्यार्थी दुवै मेहनती हुनुपर्छ,' उनले भने।
शिक्षिक तारा साउँद प्राविधि र अन्य ज्ञान नभएको शिक्षकलाई विद्यार्थीले नपत्याउने भएकाले शिक्षकले हरेक कुराको ज्ञान लिनुपर्ने बताउँछिन्। 'अहिलेका बालबालिकाले मोबाइल, इन्टरनेटजस्ता प्रविधिको प्रयोग गरी धेरै कुरा जानेका हुन्छन्', उनी भन्छिन्, 'कुनै कुराको ज्ञान शिक्षकसँग छैन भने विद्यार्थीले हेप्छन्। त्यसैले शिक्षक धेरै मेहनती हुनुपर्छ। हरेक प्रविधि र ज्ञानसि परिचित हुनुपर्छ।'
