कोरोना भाइरसको महामारीलाई रोक्न विश्वभरका वैज्ञानिकहरूले खोप तयार पार्न कडा मेहनत गरिरहेका छन्। विज्ञहरू भन्छन,‘ वैज्ञानिकहरूले कोरोना भाइरस खोपको लागि अनुसन्धान गरिरहेका गति असाधारण छ।’
हामीले यो बिर्सनु हुँदैन कि खोपको विकासमा वर्षौं र कहिलेकाही दशकौं लाग्छ। उदाहरणको लागि हालसालै स्वीकृत गरिएको इबोला भ्याक्सिन विकसित हुन वर्षै लाग्यो। र, यो कुरा यथार्थ हाे, खोपको विकासको प्रक्रिया धेरै चरणहरूमा हुन्छ। पहिलो चरण प्रयोगशालामा छ, त्यसपछि जनावरहरूमा परीक्षण हुन्छ।
यदि प्रयोगको क्रममा यो खाेप प्रयोग गर्न सुरक्षित छ र रोग प्रतिरोधात्मक क्षमता देखा पर्न देखिन्छ भने, त्यसपछि परीक्षण मानवमा सुरु हुन्छ।
छ खोपको आशा
मानवमा परीक्षणको प्रक्रिया पनि तीन चरणमा पूर्ण हुन्छ। पहिलो चरणमा भाग लिने व्यक्तिको संख्या एकदम थोरै छ र तिनीहरू स्वस्थ छन्।
दोस्रो चरणमा, परीक्षणको लागि भाग लिनेहरूको संख्या अधिक छ र खोप कति सुरक्षित छ भनेर हेर्न समूहहरू छन्।
नियन्त्रण समूहले एक समूहलाई जनाउँछ जुन परीक्षणमा भाग लिने बाँकी व्यक्तिहरूबाट अलग राखिन्छ। प्रयोगको तेस्रो चरणमा, यो खोपको खुराक कति प्रभावकारी हुन्छ भन्ने निर्धारण गर्दछ।
यस समयमा राम्रो कुरा के यो छ भने केवल तीन महिना भित्र, कोविड–१९ को खोपमा कार्यरत अनुसन्धान टोलीहरू मध्ये छ वटा एउटा ठूलो लक्ष्यमा पुगेको छ। उनीहरुले त्याे खाेप मानवमा परीक्षण गरिरहेको छ।
हामी ती छवटा खोपहरूको बारेमा बुझ्ने कोशिश गर्नेछौं, जसको विकास कार्य अझै भइरहेको छ।
mRNA-1273 खोप
मेार्डन थेराप्युटिक्स (Moderna Therapeutics) एक अमेरिकी बायोटेक्नोलोजी कम्पनी हो। जसको मुख्यालय म्यान्चेस्टरममा रहेको छ। यो कम्पनी कोविड–१९ खाेपको विकासको लागि नयाँ अनुसन्धान रणनीतिमा काम गर्दैछ।
उनीहरूको उद्देश्य एक खोप तयार गर्नु हो, जुन एक व्यक्तिको प्रतिरोधात्मक क्षमतालाई बढाउने छ। उनीहरूले कोरोना भाइरसविरूद्ध लड्न र रोगलाई रोक्ने लक्ष्य लिएका छन्।
तर मेार्डन थेराप्युटिक्सबाट mRNA-1273 खोपले महामारी कोविड - १९ को संक्रमण पूर्ण रुपले राेक्न सक्दैन। यो परीक्षण अमेरिकाको नेशनल इस्टिट्यूट अफ हेल्थद्वारा वित्त पोषित भइरहेको छ। यो खोप मेसेन्जर आरएनए वा मेसेन्जर राइबोन्यूक्लिक एसिडमा आधारित छ।
वैज्ञानिकहरूले प्रयोगशालामा कोरोना भाइरसको आनुवंशिक कोड तयार गरेका छन्, यसको सानो अंश व्यक्तिको शरीरमा इन्जेक्सन मार्फत प्रयाेग गर्ने गर्दछन्।वैज्ञानिकहरूले याे आश राखेका छन् कि एक व्यक्तिको प्रतिरोधक क्षमताले संक्रमणविरूद्ध लड्न मद्दत गर्दछ।
अमेरिकी बायोटेक्नोलजी कम्पनी इनोभियो फार्मास्यूटिकल्सको मुख्यालय पेन्सिल्भेनियामा रहेको छ। इनोभियोले पनि नयाँ अनुसन्धान गर्दैछ।
कम्पनीको ध्यान खोप निर्माण गर्नमा केन्द्रित छ, जसमा डीएनए प्लाज्मिड (सानो प्रकारको आनुवंशिक संरचनाको एक प्रकार) मार्फत् सीधा बिरामीको कोषहरूमा इजेक्सनमार्फत औषधि पुर्याइन्छ। यसले बिरामीको शरीरमा संक्रमणसँग लड्न मद्दत गर्ने विश्वास गरिएकाे छ।
AD5-nCoV भ्याक्सिन
मार्च १६ मा, जब मेार्डन थेराप्युटिक्सले मानवमा यसको खोप परीक्षण गर्न थाल्याे चिनियाँ बायोटेक कम्पनी क्यान्सिनो बायोलजिकले पनि सोहि दिनमा परीक्षण सुरू गर्यो।
जैविक प्रौद्योगिकी संस्थान र चिनियाँ एकेडेमी मिलिटरी मेडिकल साइन्जेज् पनि यस परियोजनामा क्यान्सर जीवविज्ञानको साथ काम गरिरहेका छन्।
AD5-nCoV खाेपमा एडेनो भाइरसको एक विशेष संस्करण भेक्टरको रूपमा प्रयोग गरिन्छ। एडेनो भाइरस भाइरसहरूको समूह हो, जसले हाम्रो आँखा, श्वासनलिका, फोक्सो, आन्द्रा र स्नायु प्रणालीमा संक्रमण फैलाउने काम गर्छ।
सामान्य लक्षणहरू ज्वरो, चिसो, घाँटी दुखाइ, पखाला लाग्नु र गुलाबी आँखा हुनु हाे। र, भेक्टरको अर्थ भाइरस वा एजेन्ट हो जुन सेलमा डीएनमा पठाउन प्रयोग गरिन्छ।
वैज्ञानिकहरूका अनुमानअनुसार यस भेक्टरले प्रोटिन सक्रिय पार्छ, जुन संक्रमण लड्ने प्रतिरोधात्मक क्षमताका लागि सहयोगी हुन सक्छ।
LV-SMENP-DC खोप
अर्को मानव खोप LV-SMENP-DC को पनि चीनको शेन्जेन जेन्यून चिकित्सा संस्थानमा परीक्षण भइरहेको छ। यसले रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति सक्रिय गर्ने एचआईभी-जस्तो रोगको लागि लेन्टिभाइरसबाट उत्पादित सेलहरू प्रयोग गर्दछ।
अर्को खोप वुहानमा बन्दै छ
चीनकाे वुहान जैविक उत्पादन संस्थानमा केही भाइरसहरुलाई निष्क्रिय बनाउँने खाेपहरु निर्माण गरिँदै छ।याे खाेपले संक्रमित व्यक्तिबाट अरु व्यक्तिमा भाइरस सार्ने क्षमतालाई रोक्ने विश्वास गरिएकाे छ।
डा. फेलिप तापिया बताउँछिन्, ‘यो खोप तयार पार्ने सबभन्दा साधारण टेक्निक हो। धेरै जसो खोपहरू यस प्रक्रियाद्वारा तयार गरिन्छन्।’
उनी यसको स्वीकृति लिनमा कठिनाइ रहेको बताउँछिन्। त्यसकारण यो खाेप तयार हुन १२ देखि १६ महिना लाग्छ।
ChAdOx1 भ्याक्सिन
ChAdOx1 खोपको विकास ब्रिटेनको अक्सफोर्ड विश्वविद्यालयको जेन्नेर संस्थानमा भइरहेको छ। यसको पहिलो क्लिनिकल परीक्षण युरोपमा २३ अप्रिलबाट शुरू गरिएकाे छ ।
जेनर इन्स्टिच्युटका वैज्ञानिकहरू पनि उही टेक्नोलोजीमा काम गरिरहेका छन्, जसमा चिनियाँ कम्पनी क्यासिनो बायोलजिक्सले अनुसन्धान गरिरहेको छ।
तर अक्सफोर्डको टोलीले चिनपाञ्जी (आदिमानव)बाट लिएको एडेनोभायरसको कमजोर संस्करण प्रयोग गर्दैछ। यसमा केही परिवर्तनहरू गरिन्छ, ताकि यो मानवबीचमा विकसित नहोस्।
डा. फेलिप तापिया भन्छिन्,‘वास्तवमा ती व्यक्तिहरूले ल्याबमा भाइरसको तयारी गरिरहेका छन् जुन हानिकारक छैन। तर यसको सतहमा कोरोना भाइरस प्रोटीन रहेको छ। यो प्रोटीनले मानवमा प्रतिरोधात्मक क्षमता सक्रिय पार्ने आशा गरिन्छ।’
वैज्ञानिकहरूले यस प्रविधि पहिले पनि प्रयोग गरिरहेछन्। यसको सहायताले, मार्स कोरोना भाइरसको खोप विकसित भएको छ। भनिन्छ यस खोपको क्लिनिकल परीक्षणहरूले सकारात्मक परिणामहरू प्राप्त गरेको छ।
बृहत् उत्पादनको चुनौती
यद्यपि कोविड–१९ को संक्रमको उपचारलागि युद्धस्तरमा खोपहरुको तयार गरिएको छ। तर,विज्ञहरू भन्छन्, ‘यी खोपहरू मध्ये कुनैले पनि काम गर्दछ कि गर्दैन भन्ने कुनै ग्यारेन्टी छैन।’
डा.फेलिप तापिया व्याख्या गरेझैं यसले अहिलै काम गर्छ कि गर्दैन थाहा पाउन समय लाग्ने छ। उदाहरणका लागि यी खोपहरूको अप्रत्याशित प्रतिक्रिया के हुन सक्छ वा यी खोपहरू विभिन्न जनसंख्या वा फरक उमेरका मानिसहरूलाई लागू गर्न सकिन्छ कि सकिँदेन भनेर कसैले पनि भन्न सक्दैन। यो समयसँगै थाहा हुनेछ।
