हिजोआज विश्वब्यापी रुपमा प्रयोग भइरहेको सेनिटाइजरको बढी मात्राको प्रयोगले स्वास्थ्यलाई हानि हुन सक्ने चिकित्सकको एक अनुसन्धानले बताएकाे छ।

देश र विश्वमा कोरोना भाइरसको बढ्दो घटनाका बीच डाक्टर र विशेषज्ञले सुरुदेखि नै सरसफाइ र सरसफाइसम्बन्धी सल्लाह दिएका छन्। धेरै जसो भन्ने गरिन्छ– हात धुनु आवश्यक छ, किनभने सबैभन्दा बढी संक्रमणको जोखिम हातहरू मार्फत नै हुन्छ।

बिशेष गरि साबुन पानीले हात धुन एकदमै धेरै आवश्यक छ  तर कार्यस्थलमा वा हिंड्ने ठाउँमा प्राय: हात धुन सम्भव हुँदैन। यस्तो अवस्थामा मानिसले ‘ह्यान्ड सेनिटाइजर’ प्रयोग गरिरहेका छन्। तर यसको अधिक प्रयोगले स्वास्थ्यलाई नोक्सान पनि गर्न सक्दछ। 

आजभाेलि हात सफा गर्न साबुनभन्दा बढी सेनिटाइजरको प्रयोग भइरहेको छ। सेनिटाइजरको प्रयोगले हाम्रो हातबाट ब्याक्टेरिया वा भाइरस खाली गर्दछ र हातमा एक सानो सुगन्ध छोड्दछ।

तर सेनिटाइजरको अधिक प्रयोगले हाम्रो स्वास्थ्यलाई हानि पनि पुर्याउन सक्छ र यसबाट हुने क्षतिको बारेमा बुझ्न एकदमै जरुरी छ। एक अनुसन्धानले भन्छ– सेनिटाइजरमा प्रयोग हुने अल्कोहोलले छालामा स्वाभाविक रूपमा फाइदाजनक सूक्ष्मजीव हटाएर कुनै जोखिम पैदा गर्दैन।शरीरले चाँडै हातहरूमा लाभदायक सूक्ष्मजीवको पुनपूर्ति गर्दछ, तिनीहरूलाई हतियारको माथिबाट भित्र सार्दछ जहाँ कम हानिकारक सूक्ष्मजीव छन्।

तर,अल्कोहोलले तेलको बाहिरीतहको छाला निकाल्न सक्दछ जसले छालाको बाधा कार्यमा नकरात्मक असर पार्न सक्छ।एउटा अध्ययनले यो पनि भनेकाे छ– एन्टिमाइक्रो बियलडीटर र्जेंटको साथ हातहरू कीटाणुरहित गर्दा अल्कोहोलको समाधानको तुलनामा छालाको ठूलो अवरोध खडा हुन्छ, जसले छाला हराउने वा परिवर्तन बृद्धि हुने गर्छ।

‘ह्यान्ड सेनिटाइजर’ मा ट्राइक्लोसान भनिने एक रसायन हुन्छ। हातको छालाले यस रसायनलाई अवशोषित गर्दछ। यसको अधिक प्रयोग भयो भने यो रसायन हाम्रो रगतमा पनि पुग्न सक्दछ र रगतमा पसेपछि यसले हाम्रो मांसपेशीको संयोजनलाई बिगार्दछ।

सेनिटाइजरमा बेन्जाल्को नियमक्लोराइड पनि हुन्छ, जसले हातैले ब्याक्टेरिया र भाइरसहरू हटाउँछ, तर यसको अत्याधिक प्रयोग हाम्रो छालाको लागि राम्रो छैन। धेरै व्यक्तिलाई छालाको जलन र सेनिटाइजरबाट चिलाउने समस्या हुन सक्छ।

सेनिटाइजरमा फ्थालाटेस भनिने एक रसायन हुन्छ, जुन गन्धको लागि प्रयोग गरिन्छ।उच्च मात्रामा रहेको सेनिटाइजर हाम्रो लागि हानिकारक हुन सक्छ। उच्च सुगन्धित सेनिटाइजरले कलेजो, मिर्गौला, फोक्सो र हाम्रो प्रजनन प्रणालीलाई असर गर्दछ। सेनिटाइजरको अत्याधिक प्रयोगका कारण हाम्रो छाला सुख्खा हुन्छ।

त्यसैगरी कतिपय कम्पनिले बढीमात्रामा अल्कोहोलको प्रयोग गरेका हुन्छन्,यस्तो अवस्थामा यदि बच्चाहरूले यसको प्रयोग गरेमा र मुखमा गएमा यसले अधिक हानि गर्न सक्छ।

केही अनुसन्धानले समेत यसले बच्चाहरूको प्रतिरोध क्षमतामा नराम्रो प्रभाव पार्ने भनेर वर्णन गरेको छ। यसको बारेमा अन्य डाक्टरहरुसँग परामर्श गरेर प्रयोग गर्दा उचित हुन सक्छ।