पश्चिमी अस्ट्रेलियाको पिलबारा क्षेत्र पृथ्वीको सबैभन्दा पुरानो जीवन स्वरूपको जीवाश्म प्रमाणहरूको घर हो।

विज्ञानले विश्वको सबैभन्दा पुरानो आदिवासी अस्ट्रेलियालीहरुको निरन्तर जीवित संस्कृतिलाई पुष्टि गरेको बिबिसिले जनाएको छ। लगभग ३.६ अर्ब वर्ष पुरानो पश्चिमी अस्ट्रेलियाको पिलबारा क्षेत्र पृथ्वीको सबैभन्दा पुरानो ठाउँहरू मध्ये एक हो।

३.६ अर्ब वर्ष पहिले पिलबरा क्षेत्र स्वरुप बन्न थालिएको थियो र यसको गहिरो पिन्डन रातो र अन्तहीन दृश्यहरूको विशाल परिदृश्य पश्चिमी तटदेखि उत्तरी क्षेत्र सीमासम्म फैलिएको छ। यो एक पुरानो निषेधित स्थान हो। केवल ६१ हजार जनसंख्या भएको क्षेत्रमा पहिलो पटक यहाँकाे यात्रा गर्नेहरूका लागि अन्तरिक्ष र एकान्तको प्रारम्भिक अनुभूति डरलाग्दो हुन सक्छ। र, यो पृथ्वीको सबैभन्दा कम जनसंख्या भएको क्षेत्रहरू मध्ये एक हो।

वैज्ञानिकहरूले पत्ता लगाएअनुसार पिलबराको फलामको धनी चट्टानको विशाल संरचना, अक्सिजन र जीवनको अस्तित्व हुनुभन्दा पहिले बनेको हो। र, संसारको सबैभन्दा पुरानो क्रस्टको सबैभन्दा राम्रो संरक्षित उदाहरण हो। जबकी अन्य विश्वव्यापी फलामको भण्डारहरू एकै समयमा बनेकाे मानिन्छ। पिलबराको सतह भूगर्भीय रूपमा प्रकोपीय घटनाहरूद्वारा दफन नगरिएको र अव्यवस्थित रहेको छ।

‘पिलबरा परिदृश्यको अनौठो कुरा भनेको यसको उमेर मात्र होइन, यसको संरक्षणको अविश्वसनीय अवस्था हो,’ न्यु साउथ वेल्स विश्वविद्यालयका भू–विज्ञानका प्राध्यापक मार्टिन भान क्रानेन्डोकले भनेका छन। उनले पिलबाराको नक्साङ्कन र अध्ययनमा वर्षौं बिताएका छन्।

पृथ्वीको सबैभन्दा पुरानो जीवनको स्वरूप

भ्यान क्रेनेन्डोककाअनुसार पिलबराको चट्टान यति पुरानो छ कि यसको संरचनाभित्र कुनै जीवाश्महरू छैनन्। तैपनि स्ट्रोमाटोलाइट्स, पृथ्वीको सबैभन्दा पुरानो जीवन स्वरूपहरूको जीवाश्म प्रमाण यसमा पाइन्छ।

अविश्वसनीय रूपमा, शार्क खाडी नजिकैको ह्यामलिन पुलमा पिलबराको दक्षिणमा, संसारको सबैभन्दा व्यापक जीवित स्ट्रोमेटोलाइट प्रणाली अझै फस्टाउँदैछ, किनकी यसले हाइपरसलाइन खाडीमा अक्सिजन उत्पादन गर्दछ। यो पृथ्वीमा बस्ने दुई ठाउँहरूमध्ये एक हो, जहाँ जीवित समुद्री स्ट्रोमेटोलाइटहरू अवस्थित छन्।

एक भूमिगत आश्चर्यजनक स्थल

पिलबारा कहिलेकाहीँ खतरनाक हुन सक्छ। यो अतिसुन्दर पनि छ र विश्वभरका आगन्तुकहरूको कल्पनालाई आकर्षित गर्दछ।

यद्यपि, यो क्षेत्र अर्ध-सुक्खा मरुभूमि जस्तो देखिन्छ, यो भित्र संसारको सबैभन्दा सुन्दर राष्ट्रिय निकुञ्जहरूमध्ये एक हो। अरबौं वर्षको ढिलो क्षरणले भूमिबाट कोरिएको, कारिजिनी राष्ट्रिय निकुञ्जको अन्य विश्वव्यापी वैभव यसको पुरानो खाँचो र सरासर-पक्षीय खाडलहरूमा गहिरो छ। जहाँ नाटकीय झरनाहरू र क्रिस्टल-स्पष्ट पानीको प्वाल धारिला चट्टानहरू बिचमा राखिएका छन्।

आगन्तुकहरूका लागि यो भू–मिगत झरना, रमणीय वनस्पति र प्रचुर मात्रामा वन्यजन्तुहरूद्वारा खुवाइएको चिसो चट्टानी पोखरीको स्वर्ग जस्तो हो। वैज्ञानिकहरूका लागि कारिजिनीका घाटीहरूले स्तरित चट्टानको प्राकृतिक रूपमा उत्खनन गरिएको क्रस खण्डहरूमा अतुलनीय पहुँच प्रदान गर्दछ, जुन यस पुरातन भूमिको गठन हुँदा पृथ्वीको बारेमा धेरै कुरा प्रकट गर्दछ। ‘यो यस्तो सुन्दर चीज हो, ती घाँटीहरूले तपाईंलाई समयको तहहरूमार्फत् तल हेर्न अनुमति दिन्छ,’ भ्यान क्रानेन्डोङ्कले भने।

अस्ट्रेलियाको लुकेको रहस्य

राष्ट्रिय निकुञ्जमा एक मात्र आवास स्वदेशी स्वामित्वको कारिजिनी इको रिट्रीट हो। रिट्रीटमा प्रारम्भिक बिहान विशेष हुन्छ। बिहानको चिसो हावा ऊर्जावान छ। र, निलम्बित फलामले भरिएको धुलोबाट फिल्टर गरिएको कम प्रकाशले बिहानको पूर्ण सूर्यले सूर्यास्त नभएसम्म यस तीव्रतालाई धुनु अघि परिदृश्यलाई रंगमा संतृप्त गर्दछ।

रातमा जब सफा आकाशको संगम हुन्छ र चन्द्रमा हुँदैन तब कारिजिनी तारागाजरहरू र खगोल-फोटोग्राफरहरूका लागि अँध्यारो आकाशको अद्भुत भूमि हो। सुख्खा हावा र प्रकाश प्रदूषणको कमीले मिल्की वेमा विस्तृत विवरणको चमकदार प्रदर्शन प्रदान गर्दछ।

‘कारिजिनी एक अद्वितीय र प्रतिष्ठित अस्ट्रेलियाली गन्तव्य हो,’ सह-मालिक मार्नी शिल्ड्सले भने,‘अतिथिहरू प्रायः कारिजिनीको सौन्दर्य, पहुँच र विविधताबाट प्रभावित हुन्छन्, जबकी यो भव्य क्षेत्र बाँकी संसारमा प्रकट भइरहेको छ। यो अझै पनि अस्ट्रेलियाको सबैभन्दा शानदार लुकेका रहस्यहरू मध्ये एक हो।’

स्तब्ध पार्ने संसार

कारिजिनी गाईड पिट वेस्टकाअनुसार सूक्ष्म जलवायु, जीवजन्तु र वनस्पतिमा कडा परिवर्तनले अधिकांश आगन्तुकहरूलाई स्तब्ध पार्छ। किनभने, तिनीहरू सुक्खा सतहबाट रमणीय, हरियाली घाँटीहरूमा झर्छन्।

वनस्पति सतहबाट उल्लेखनीय रूपमा फरक छ। जस्तै मेललेउकास, जुन पिलबारामा सबैभन्दा ठूला रूखहरू हुन्। तपाईंले यसलाई सतहमा पाउनुहुन्न, तपाईंले तिनीहरूलाई खाडीको ओछ्यानमा मात्र देख्नुहुन्छ। घाटीहरूमा स्थायी पानीको उपस्थिति खाँचो सूक्ष्म वातावरणको आधारभूत निर्माण ब्लक हो जसले माछा, उड्ने स्याल र सिकारीहरुको दायरालाई समर्थन उठाउँदै अधिकतम फाइदा उठाउछ। साना मरुभूमि ड्र्यागनदेखि ५ मिटर सम्मको अजिंगर सम्मको प्रशस्तता अचम्मको छ।

महिलाहरुको महत्वपूर्ण स्थान

कारिजिनी आदिवासीहरूका लागि महत्त्वपूर्ण सांस्कृतिक महत्त्वको ठाउँ पनि हो। जहाँ पार्कका निश्चित स्थानहरू महिलाहरूका लागि मात्र स्थानहरू छन र अरू पुरुषहरूका लागि कडा छन।

‘त्यहाँ उत्कृष्ट ठाउँहरू छन्, उदाहरणका लागि महिलाहरू गर्भवती हुन चाहन्छन् भने जान्छन् र उनीहरू जुम्ल्याहा बच्चाहरू जन्माउन चाहन्छन् भने ती ठाउँहरू जान्छन्,’ पिलबारा भर काम गरिरहेकी मानवशास्त्री डा.अमान्डा ह्यारिसले बताइन्।

एक आरामदायी ठाउँ

बैन्जिमा मानिसहरू र तिनीहरूका पुर्खाहरूले ३० हजारदेखि ४० हजार वर्षदेखि स्थानीय आदिवासी भाषाहरूमा ‘पहाडी ठाउँ’ भन्नाले कारिजिनीलाई भेट्ने ठाउँको रूपमा प्रयोग गर्दै आएको वैज्ञानिकहरू विश्वास गर्छन्। पिलबाराका घुमन्ते जनजातिहरूले चुनौतीपूर्ण वातावरणमा बाँच्नको लागि आवश्यक दैनिक स्रोत जुटाएर जीवनलाई यापन गरेका थिए। कारिजिनीले आरामको ठाउँ र स्रोत, आश्रय र स्थायी पानीको सुरक्षा प्रदान गरेको थियो।

‘करिजिनीलाई सबै छिमेकी जनजातिहरूले भेटघाट गर्ने ठाउँ भनेर चिन्छन्, पुरानो ठाउँको रूपमा जहाँ व्यापार गरिन्छ, परिवारहरू भेला हुन्छन्, विवाह भोजहरू गरिन्छ, रीतिरिवाजहरू पारित गरिन्छ। यो आज पनि जारी छ,’ वेस्टले भने।

माउन्ट ब्रुस पश्चिमी अस्ट्रेलियाको दोस्रो-अग्लो चुचुरो, कारिजिनीको प्रवेशमा खडा छ र यसले भौगोलिक र आदिवासि दुवैको महत्त्व राख्छ। आदिवासीहरूका लागि पुनरुन्हा भनेर चिनिने पहाड एक पवित्र स्थल हो र आदिवासी कानूनमा अत्यधिक महत्त्वपूर्ण छ। बैन्जिमाको लागि यो कडा रूपमा पुरुष-मात्रको साइट हो, जहाँ केही ज्येष्ठ महिलाहरूले शिखरमा नजर राख्न पनि अस्वीकार गर्छन्। तथापि, आगन्तुकहरूलाई फोटो खिच्न वा शिखरमा चढ्नबाट रोक भने लगाइएको छैन।

पुर्ख्यौली ज्ञान

पिलबराले अझै पनि पृथ्वीमा प्रारम्भिक अवस्था र यस क्षेत्रका पहिलो बासिन्दाहरूको जीवनको बारेमा नयाँ रहस्यहरू प्रकट गर्दैछ। पिलबरा कति लामो समयदेखि निरन्तर बसोबास गरिरहेको छ भन्ने बारे नयाँ आविष्कारहरूले वैज्ञानिकहरूलाई आश्चर्यचकित तुल्याएका छन।

‘हामी जीवनलाई चिन्छौं, हामीले सधैं मानव जीवन यहाँबाट सुरु गर्यौं भनेर चिनेका छौं,’ पिलबाराका आदिवासी टुर गाइड क्लिन्टन वाकरले भने, ‘संसार यहाँ सुरु भयो, सबै कुरा यहींबाट सुरु भयो। त्यसैले हाम्रो दृष्टिकोणबाट हामी यहाँ बाहेक अरू कतैबाट आएका छौं भन्ने हामीले कहिल्यै विश्वास गरेनौं। र, हामी यस परिदृश्यमा हामी भन्दा धेरै उन्नत प्राणीहरूद्वारा सृजना भएका छौं, जसले हामीलाई हाम्रा सबै ज्ञानहरु सिकाए।’

एक जादुमय ठाउँ

पिलबाराको जादू यसको प्राचीन जरामा निहित छ। त्यहाँ कुनै भीड, बार, भवन वा आधुनिकताको अन्य नियमहरु लागू छैनन्। समय जत्तिकै पुरानो ठाउँ र यसको संरक्षकहरू जसले तपाईंलाई आफ्नो खोजको आफ्नै यात्रा गर्न स्वागत गर्दछ।

‘यो ठाउँ खोजकर्ताको लागि हो, तपाईंलाई थाहा छ। फोटोग्राफर, कलाकार, चित्रकार, भूगर्भविद, प्रकृति प्रेमीहरूका लागि हो,’ वेस्ट भन्छन।

‘ती घाँटीहरूबाट हिंड्दा तपाईंले कहिल्यै छुने सबैभन्दा पुरानो चट्टानहरूमा हातहरू दौडिरहनुभएको छ भन्ने ग्यारेन्टी छ। जब तपाईं यसबारे सोच्नुहुन्छ, हाम्रा समस्याहरू, हाम्रा चिन्ताहरू, हाम्रा महत्वाकांक्षाहरू सबै लगभग अप्रासंगिक छन्। यसले तपाईंलाई परिप्रेक्ष्यको वास्तविक अर्थ दिन्छ। मलाई लाग्छ कि यो अति राम्रो छ,’ उनले अघि थपे।

- डान अभिला, बिबिसी 

– प्रस्तुति: सुरेन्द्र राना