विगतमा जम्मु–कस्मिर प्रदेश भारतसँग भारतीय संविधानको धारा ३७० बाट जोडिएको थियो । यसको छुट्टै इतिहास छ ।

भारत स्वतन्त्र हुँदा भारतमा धेरै राजा–रजौटाहरु थिए । ब्रिटेनको शासनको समयमा भारतमा दुई थरी भूगोल थियो । भारतको प्रत्यक्ष शासन रहेको एक थरी भूगोल थियो ।

अर्को थरी भूगोलमा रजौटाहरु ब्रिटेनको एजेन्ट भएर शासन गर्थे । भारत र पाकिस्तान स्वतन्त्र हुने पक्का भएपछि यी सबै दुई भागमा विभाजन गर्ने सहमती भयो ।

भारतको संविधान बनाउने भनेर गठन भएको संविधानसभाको निर्वाचन हुँदासम्म ब्रिटेनले शासन गरिरहेको सम्पूर्ण भूगोललाई विभाजन गर्ने सहमती भएको थिएन । तर संविधान सभाको चुनावपछि बसेका बैठकहरुले त्यस्तो माहोल बन्न थालिसकेको थियो ?

ब्रिटिस संसदले पास गरेको ‘इन्डिया इन्डिपेन्डेन्स एक्ट’ले ब्रिटेनले छाड्ने समयमा जुन जुन राज्य अलग हुन चाहन्थे तिनले स्वतन्त्र हुन सक्ने व्यवस्था ल्याएका थिए वा ती पाकिस्तान डोमेनियन र भारतीय डोमेनियनमध्य एउटामा एकीकरण हुने विकल्प चुन्न पाउँथेँ । 

भारत र पाकिस्तानमा मिसिन चाहनेले ‘इन्स्ट्रुमेन्ट अफ एनेक्सेसन’मा हस्ताक्षर गर्नुपथ्र्यो । 

त्यो प्रक्रिया सुरु हँुदा त संविधानसभा भारत र पाकिस्तानमा विभाजन भइसकेको थियो । विभाजन हँुदा पाकिस्तानको पक्षधर नेताहरु पकिस्तानको संविधानसभामा गए ।

त्यस क्रममा कस्मिरको प्रतिनिधित्व गरेर संविधानसभा रहेका नेताहरु भारतीय संविधानसभामै बसे । तिनलाई नेतृत्व गरेका थिए, अहिलेका कस्मिरी नेता फारुक अब्दुल्लाका बाबु र उमर अब्दुल्लाको हजुरबुवा सेख अब्दुल्ला ।

‘इन्स्ट्रुमेन्ट अफ एनेक्सेसन’मा गर्भनरअन्तर्गत मुख्यमन्त्री भएका जति पनि प्रान्त थिए, त्यसमा आसाम, युनाइटेड प्रोभिन्स (हालको उत्तर प्रदेश), बम्बे प्रोभिन्स, मद्रास सबैले हस्ताक्षर गरे ।

राजाहरुको शासन रहेको रजवाडाहरु पनि लगभग सबै दुईमध्ये एउटामा समाहित हुन सहमत भए । भारततर्फ रहेका चारवटा रजौटाहरुले भारतमा मिसिन मानेनन् थिएनन् तिनलाई भने बल प्रयोग गरेर भारतमा मिसाइयो । त्यसमा प्रमुख थियो निजाम शासकहरुले राज्य गरिरहेका हैदरावाद प्रमुख भए ।

संविधानसभामा सहभागी हुनुुअघि कस्मिरमा एउटा विवाद देखिएको थियो । सन् १९४९ मा सेख अब्दुल्लाको पार्टी फुट्यो । विभाजित पार्टीको नाम मुस्लिम कन्फरेन्स र नेसनल कन्फरेन्स रह्यो, जसमा सेखले नेसनल कन्फरेन्सको नेतृत्व गरेका थिए ।

हिन्दु र मुसलमानहरु दुई राष्ट्रियता भएकाले तिनका लागि दुईवटा राष्ट्र निर्माण गरिनुपर्छ भन्ने अवधारणा आइसकेको थियो ।